Frankrijk richt zich op de jihadistische vijand die tien jaar na de Bataclan nooit is verdwenen

Net nu Frankrijk de tiende verjaardag van de slachtpartijen in Bataclan viert, komt er opnieuw een herinnering aan de duurzaamheid van de jihadistische dreiging.

De ex-vriendin van de enige jihadist die de aanslagen van november 2015 heeft overleefd, is gearresteerd op beschuldiging van het plannen van haar eigen gewelddadige daad.

De vrouw – een 27-jarige Franse bekeerling tot de islam genaamd Maëva B – begon een briefschrijfrelatie met de 36-jarige Salah Abdeslam, die na zijn veroordeling in 2022 een levenslange gevangenisstraf uitzit in de gevangenis vlakbij de Belgische grens.

Toen gevangenisbewakers ontdekten dat Abdeslam een ​​USB-stick gebruikte die jihadistische propaganda bevatte, herleidden ze de oorsprong ervan tot de persoonlijke ontmoetingen die de gevangene had met Maëva B.

Onderzoekers onderzochten vervolgens de computer en telefoon van Maëva B, waar ze bewijs vonden dat ze mogelijk een jihadistische aanval aan het plannen was, en maandag werd ze samen met twee vermeende medeplichtigen onder gerechtelijk onderzoek geplaatst.

Terwijl Frankrijk tien jaar geleden de ergste aanval in zijn moderne geschiedenis herdenkt, heeft de arrestatie de aandacht gevestigd op de vijand die nooit is weggegaan.

Op de avond van 13 november 2015 voerden jihadistische schutters en zelfmoordterroristen een reeks gecoördineerde aanvallen uit die culmineerden in een bloedige aanval op de concertzaal Bataclan in het oosten van Parijs.

Daarvoor hadden drie zelfmoordterroristen zichzelf opgeblazen voor het Stade de France, waar een nationale voetbalwedstrijd plaatsvond. Vervolgens openden anderen van de bende met kalasjnikovs het vuur op mensen die dronken in bars en cafés niet ver van de Bataclan.

Daar was net een optreden van de Amerikaanse groep The Eagles of Death Metal begonnen, toen drie jihadisten inbraken en lukraak de zaal in schoten. Ze namen gijzelaars en bliezen zichzelf vervolgens op toen de politie arriveerde.

In totaal kwamen 130 mensen om het leven, waarvan 90 in de Bataclan en ruim 400 in het ziekenhuis werden behandeld. Talloze anderen hebben een psychologisch trauma opgelopen.

Het woord Bataclan is sindsdien synoniem geworden met extreme islamitische aanslagen in Frankrijk, op vrijwel dezelfde manier als 9/11 in de Verenigde Staten.

Hoewel er sindsdien nog andere aanslagen hebben plaatsgevonden, zoals het bloedbad in de vrachtwagens in Nice in juli 2016 en de onthoofding van leraar Samuel Paty in oktober 2020, maakten de omvang en de organisatie van 13 november 2015 het uniek.

Tien jaar later is er veel veranderd. De verdwijning van de groep Islamitische Staat (IS) als belangrijke macht in Syrië en Irak betekent dat de middelen om complexe terroristische projecten te bedenken, plannen en uit te voeren aanzienlijk zijn verminderd.

De Bataclan-aanvallers waren jonge mensen van overwegend Noord-Afrikaanse afkomst, gerekruteerd in België en Frankrijk, opgeleid op IS-gebied in het Midden-Oosten, die vervolgens verborgen tussen een enorme stroom migranten naar Europa terugkeerden.

Overal konden ze rekenen op een netwerk van supporters die onderdak, vervoer en geld aanboden.

Volgens Gilles Kepel, een van de meest vooraanstaande deskundigen op het gebied van het Midden-Oosten, zijn de geheime diensten ook zeer effectief geworden in het beheersen van onlineradicalisering.

“Nu hebben ze toegang tot IT-middelen… waarmee ze talloze individuele initiatieven kunnen identificeren, vaak niet erg geavanceerd… en ze kunnen tegenhouden voordat ze uitkomen”, zei hij in een interview met Le Figaro.

Maar volgens Kepel komt het gevaar nu voort uit wat hij ‘milieu-jihadisme’ noemt.

“De dreiging is nu lokaal en veel jonger. Het voedt zich met vriendschappen en sociale netwerken van gelijkgestemde mensen, zonder dat er ooit noodzakelijkerwijs mensen zijn die bevelen moeten geven en gehoorzamen”, zei hij.

De dreiging is volgens hem des te zorgwekkender omdat deze zo poreus is – waarbij de gebeurtenissen in Gaza en Israël een “traumatisch effect” hebben op de hoofden van veel burgers en worden “uitgebuit door woedende ondernemers”.

De huidige politieke crisis in Frankrijk wakkert volgens hem ook het gevaar aan dat een machteloos presidentschap plaats moet maken voor een partijdig parlement waarin extremisten van rechts en links een steeds grotere invloed uitoefenen.

“Als wat ons scheidt belangrijker wordt dan wat ons als het Franse volk verenigt en de nationale consensus verbreekt, zal er een afgrond onder onze voeten opengaan en zal het geweld steeds minder aan banden worden gelegd”, zei hij.

De herdenkingen van donderdag zullen de hele dag plaatsvinden op verschillende locaties van de aanslagen, met als hoogtepunt de opening van een tuin op 13 november nabij het stadhuis van Parijs.

Als de avond valt, baadt de Eiffeltoren in het rood, wit en blauw van de Franse vlag.

De Franse media staan ​​vol met berichten en herinneringen, waarbij overlevenden beschrijven hoe hun leven is veranderd.

In een onverwachte ontwikkeling heeft Salah Abdeslam via zijn advocaat te kennen gegeven bereid te zijn mee te werken aan elke poging tot ‘herstelrecht’ – een procedure waarin slachtoffers en daders elkaar ontmoeten om de impact van een misdrijf te bespreken.

Het idee werd door sommige families naar voren gebracht, maar anderen waren er fel tegen.

Volgens Laurent Sourisseau, een cartoonist ook bekend als Riss, die gewond raakte bij de aanslag op Charlie Hebdo een paar maanden vóór het bloedbad in Bataclan, is het aanbod van Abdeslam “pervers”.

“Er bestaat herstelrecht voor andere soorten misdaden: gewone misdaden”, zei hij.

“Maar terrorisme is geen gewone misdaad. Salah Abdeslam wil ons laten geloven dat zijn misdaad net zo was als alle andere. Maar dat was het niet.”