Amandine Kuhlmann onderzoekt de fragiele architecturen van vrouwelijkheid en de codes die deze ondersteunen, waarbij ze de beeldtalen van de popcultuur en sociale media herwerkt in kritische en performatieve gebaren. Haar praktijk, geboren in 1992 en gevestigd in Parijs, omvat fotografie, video en performance, waarbij ze zich beweegt tussen satire en oprechtheid om de politieke stromingen bloot te leggen die verborgen zijn in alledaagse beelden. Met projecten als Contant mij onlineKuhlmann onderzoekt de tegenstellingen van platforms als TikTok en Instagram, waar aantrekkingskracht en vervreemding met elkaar verweven zijn, en gebruikt hun esthetiek als Trojaanse paarden om legitimiteit, intimiteit en macht in het digitale tijdperk in twijfel te trekken.
Je praktijk ondervraagt voortdurend de structuren van de hedendaagse cultuur en de normatieve systemen die daarin zijn ingebed. Wat was de eerste vonk die je deed beseffen dat kunst het noodzakelijke voertuig voor een dergelijke expressie zou kunnen zijn? Was er een vormend moment dat bij u de impuls wekte om kritiek en gedachten met artistieke middelen te verwoorden?
Ik werd aanvankelijk aangetrokken door de esthetiek van het beeld en benaderde het vrij oppervlakkig. Geleidelijk aan, met de tijd en volwassenheid, werd kunst voor mij een instrument voor reflectie en een manier om mijn persoonlijke, sociale en psychologische vragen te kanaliseren.
Ik leerde de visuele codes die mij in eerste instantie aantrokken in vraag te stellen, te begrijpen waar ze naar verwezen, waar ze vandaan kwamen en waarom ze bestonden. Dit bracht mij ertoe zich ze toe te eigenen en ermee te spelen, soms satirisch, soms kritisch. Met de komst van sociale netwerken en technologieën zoals smartphones, bewerkingssoftware en kunstmatige intelligentie is de productie van een ‘esthetisch’ beeld voor vrijwel iedereen toegankelijk geworden. Deze trivialisering versterkte mijn interesse in wat verder gaat dan de visuele weergave.
Wat voor mij vandaag de dag van belang is, is wat het beeld onthult over de sociale, culturele en technologische structuren waarin het is ingebed.
Je werk houdt zich niet alleen bezig met de populaire cultuur als onderwerp, maar ook als structuur, soms in navolging van de codes ervan, soms destabiliserend. Deze dubbele beweging suggereert een intieme, misschien ambivalente relatie met de visuele en narratieve regimes van de massamedia. Wat was je eerste bewuste ontmoeting met de popcultuur als cultureel systeem? Hoe heb je, terugkijkend, de vroege jaren 2000 ervaren: hun esthetiek, iconen en sfeer, en hoe heeft die periode je visuele en emotionele gevoeligheid gevormd?
Toen ik jonger was, verwierp ik bijna alles wat met de reguliere popcultuur te maken had, bijna volledig. Het keerpunt kwam toen ik besefte dat de popcultuur en de tegenculturen eigenlijk diep met elkaar verbonden waren en voortdurend op elkaar reageerden.
Op dat moment raakte ik erin geïnteresseerd, omdat ik besefte dat wat oppervlakkig lijkt vaak een weerspiegeling is van sociologische of zelfs politieke verschijnselen. Voor mij is popcultuur politiek. Dit is het perspectief dat ik in mijn werk introduceer: achter systemen die kunstmatig lijken, gaan meer verraderlijke mechanismen schuil die, vanwege hun uitgestrektheid, betekenis krijgen. Mijn aanpak is om deze codes en formaten te gebruiken als een soort Trojaans paard, waarbij ik in deze mechanismen terechtkom om hun inzet bloot te leggen.
Wat de jaren 2000 betreft, hun esthetiek, iconen en sfeer, ik heb er destijds niet bewust mee te maken gehad; sterker nog, ik heb ze vaak afgewezen. Maar als ik terugkijk, realiseer ik me dat deze cultuur op meer ondergrondse manieren nog steeds deel uitmaakte van mijn gevoeligheid. Het heeft sporen nagelaten in de manier waarop ik zie en voel, en heeft mij beïnvloed, ook al was ik me er niet van bewust. Vandaag probeer ik te identificeren wat die periode in mij heeft opgebouwd, welke visuele en affectieve reflecties het heeft opgeleverd en hoe deze in mijn werk blijven verschijnen.
Contant mij online lijkt de visuele, verhalende en ritmische patronen van TikTok te internaliseren en uit te breiden tot een artistieke taal. Hoe is uw relatie met het platform geëvolueerd van een ruimte voor het verspreiden van inhoud naar een cruciaal studieobject en materiaal voor de praktijk? En gezien het feit dat veel van de thema’s die u behandelt vandaag de dag wijdverspreid circuleren, wat onderscheidt uw werk volgens u binnen de bredere ecologie van de digitale cultuur?
Wat mij interesseerde waren de vervreemdende aspecten van de popcultuur uit de jaren 2000, gehuld in glitter en glamour, en de tijd die het kostte om de impact ervan te beseffen. Op TikTok zag ik hoe dezelfde logica, zowel in de representatie van het lichaam, in de vrouwenhaat als in de standaardisatie van gedrag, opnieuw werd verpakt en verspreid in een nieuwe vorm. Er is een generatie voorbij, maar de onderliggende problemen zijn niet echt veranderd, het is vooral het platform dat is geëvolueerd.
Net als vele anderen was mijn relatie met TikTok gebaseerd op zowel fascinatie als kritiek. Het is inmiddels algemeen bekend dat inhoud die negatieve emoties uitlokt, de aandacht effectiever trekt en zich sneller verspreidt. Dit mechanisme versterkt de aantrekkelijkheid van het platform en versterkt tegelijkertijd de schadelijke effecten ervan, waardoor een constante spanning tussen aantrekking en ongemak in stand wordt gehouden. Wat mij het meest intrigeert is deze dichotomie tussen het speelse en verleidelijke oppervlak van het platform en de verderfelijke gevolgen die het met zich meebrengt. Door mijn leeftijd viel ik buiten de belangrijkste doelgroep van TikTok, waardoor ik het met grotere afstand kon observeren terwijl ik nog steeds de codes en logica ervan begreep.
Zo groeide TikTok voor mij uit van een consumptieruimte naar een object van kritische studie en een materiaal voor de artistieke praktijk. Het viel me op hoe sommige makers de aantrekkingskracht van het platform gebruiken om politieke boodschappen in onverwachte formaten over te brengen, bijvoorbeeld door de Palestijnse genocide aan te kaarten terwijl ze een make-uptutorial maken. Dit lijkt dicht in de buurt te komen van een fundamentele functie van kunst, namelijk het verleiden door middel van vorm, het sublimeren van de schijn en het overbrengen van een discours.
Wat mijn werk onderscheidt, is de verbinding tussen diepgaand onderzoek, inclusief archiefonderzoek, het opnieuw toe-eigenen van visuele codes en technische experimenten, zoals deepfake, samen met een performatieve dimensie waarbij ik betrokken ben. Het idee was niet om mee te gaan in de stroom van korte video’s die specifiek zijn voor sociale media, maar om te onderzoeken hoe deze materialen verplaatst en opnieuw samengesteld konden worden om andere vormen van ontvangst te genereren. Ik ben blij dat dit stuk zijn plaats heeft kunnen vinden in een tentoonstellingsruimte, omdat deze verschuiving het contrast benadrukt tussen populaire codes gevormd door platforms en een context waarin doorgaans verschillende beeldtalen worden verwacht. Deze verschuiving creëert een productieve kloof en opent een kritische ruimte om na te denken over wat als legitiem wordt beschouwd of niet op het gebied van kunst.
Zou je zeggen dat dit een van de meest conceptueel geladen aspecten is van Contant mij online Bevond het zich in zijn live, lichamelijke manifestaties, momenten waarop het publiek fragmenten van het werk tegenkwam zonder volledige toegang tot de conceptuele structuur of de digitale tegenhanger ervan? Hoe vat u deze strategische ondoorzichtigheid op en wat zijn de implicaties ervan voor de kijkers?
Ik zie de performatieve dimensie van Contant mij onlineen als fundamentele aanvulling op archiefwerk met gevonden beeldmateriaal. De twee echoën elkaar voortdurend tijdens het project, maar het is de uitvoering die het voor mij echt persoonlijk en specifiek maakt. In eerste instantie was ik ook geïnteresseerd in het creëren van enige transparantie door ervoor te zorgen dat mijn video’s buiten de langetermijncontext van het project bekeken konden worden. Dit is de logica van online-inhoud: op een gegeven moment moet het werk op zichzelf staan, een soort onafhankelijkheid verwerven en kijkers in staat stellen het vrij te interpreteren, zelfs buiten de context. Toen ik het stuk voor het eerst ontwikkelde, ruim twee jaar geleden, speelden de reacties van het publiek een fundamentele rol: zij voedden het project en werden onderdeel van de voortgang ervan.
Als ik er nu op terugkijk, en nadat ik met soortgelijke voorstellingen ben blijven werken, valt mij niet zozeer de manier waarop mensen reageren op, maar het gebrek aan reactie. In de loop van de tijd is het publiek gewend geraakt aan het accepteren van de absurditeit van dergelijke gebaren, zowel in fysieke ruimtes als online. Wat ooit ontwrichtend leek, is bijna genormaliseerd geworden, geïntegreerd in de visuele en sociale omgeving van het dagelijks leven. In die zin is wat mij vandaag de dag interesseert niet de provocatie als doel op zich, maar deze drempel waar onverschilligheid naar voren komt. Voor een influencer, contentmaker of artiest is de ergste reactie niet een negatieve reactie, maar helemaal geen reactie.
Het project ensceneert de incoherentie en fragmentatie van identiteit, gemedieerd door algoritmische feeds en sociale scripts. Kunt u iets vertellen over uw persoonlijke reis met betrekking tot deze platforms? Hoe is uw relatie met de media in de loop van de tijd geëvolueerd, vooral gezien het feit dat deze infrastructuren nu zowel het object als de voorwaarde van uw artistieke praktijk vormen?
Wat mij het meest interesseert zijn de grijze gebieden, de gebieden van ambiguïteit. Net als in het leven bevatten deze platforms zowel versterkende als schadelijke dimensies. Als ik ervoor kies om ze als medium te gebruiken, is dat omdat ik ook hun potentieel zie, hun vermogen om betrokken te raken en een politiek bereik te hebben. Wat mij fascineert is hoe deze spanningen zich vertalen in de visuele en performatieve codes die online circuleren, en hoe ze opnieuw kunnen worden toegeëigend en gebruikt. Tegelijkertijd blijf ik alert op de vervreemdende en verderfelijke aspecten ervan, en die ambivalentie is precies wat mijn praktijk voedt.
De vertelstructuur van Contant mij online weerspiegelt de grammatica van TikTok, een platform dat aanzienlijk verschilt van Instagram, zowel qua formele logica als qua manier waarop het identiteit omlijst. In Beste hatersje betrokkenheid bij Instagram had een meer beschuldigende toon. Zou je zeggen dat TikTok, ondanks zijn ambivalentie, een bredere horizon van creatieve mogelijkheden opent of een subtielere vorm van dwang oplegt?
Ja, Instagram is veel meer geformatteerd en gestandaardiseerd in zijn visuele codes. TikTok is daarentegen rommeliger: het vereist vaak minder enscenering, of een ander soort enscenering dat neigt naar intimiteit. Verhaaltijden voelen bijvoorbeeld minder verfijnd en minder gecontroleerd aan, wat het platform aantrekkelijk maakt voor een jonger publiek. In die zin opent het een vrijere ruimte voor expressie, maar op zowel positieve als negatieve manieren.
Deze intimiteit lijkt ook een voortzetting van reality-televisie, die grotendeels is gemigreerd of getransformeerd naar sociale media. Maar het is belangrijk om te onthouden dat TikTok nog steeds actief is in de aandachtseconomie. Nogmaals, het algoritme heeft de neiging de voorkeur te geven aan inhoud die sterke reacties uitlokt, waarbij vaak gebruik wordt gemaakt van negatieve emoties. Wat het platform krachtig maakt, is dat het kijkers het gevoel geeft een intimiteit binnen te gaan waartoe ze normaal gesproken geen toegang zouden hebben.
Interview door Giulia Bellosi EN Luna Ruzza
