In Sentimental Value herenigt Renate Reinsve zich met Joachim Trier voor een nieuwe masterclass in verfijnde, emotioneel gedreven verhalen vertellen. Hier vertelt hij over wat drijft hun samenwerking
Renate Reinsve Hij denkt de laatste tijd veel aan familie. “Weet je hoe je rond Kerstmis teruggaat naar dezelfde dynamiek waarin je je als kind bevond?” zegt de 38-jarige actrice, thuis in Oslo, tijdens een pauze van haar wereldtournee met haar nieuwe film. “En het gebeurt ALS snel.”
Het zijn niet alleen de komende feestdagen die Reinsve in een meditatieve stemming brengen. Sentimentele waardezijn tweede grote samenwerking met De slechtste persoon ter wereld regisseur Joachim Trier, is een prachtig vormgegeven drama met een elegante lens op familieconflicten. In de film speelt Reinsve de rol van Nora, een toneelactrice wiens moeder net is overleden na een langdurige ziekte; Inga Ibsdotter Lilleaas als zusje Agnes, een constante bron van troost voor Nora ondanks hun totaal verschillende aard; en Stellan Skarsgård als hun afwezige vader, Gustav, een veelgeprezen regisseur. Door de grenzen tussen toneel, scherm en het dagelijks leven te laten vervagen om de rollen te suggereren die we allemaal in gezinnen spelen, is het een film die de ‘dynamiek onderzoekt tussen het echte leven en wat je doet, en hoe die twee elkaar beïnvloeden’, zegt Reinsve.
Het drama ontvouwt zich wanneer Gustav op de dag van de begrafenis van zijn ex-vrouw bij het ouderlijk huis arriveert. Al snel blijkt dat hij nog een reden heeft om te komen: een script dat hij schreef over zijn moeder, een verzetslid in oorlogstijd die later zelfmoord pleegde, waarin hij wil dat Nora de hoofdrol speelt. Als ze weigert, biedt hij de rol aan aan een Amerikaanse actrice, Rachel Kemp (Elle Fanning), die naar Oslo komt om zich op de rol voor te bereiden. De vraag of Gustav het script gebruikt als een kans om zich te verzoenen met zijn dochter of om zijn eigen carrière te bevorderen, wordt een belangrijke rode draad in de film, en is niet zo eenvoudig op te lossen.
“Gustav lijkt erg op Nora in die zin dat hij ook in het echte leven moeite heeft om goede relaties te hebben”, zegt Reinsve via Zoom, terwijl ze haar zesjarige kind in de gaten houdt dat vanwege ziekte afwezig is op de kleuterschool. ‘Maar je ziet ook dat hij zo teder en zo goed is voor Rachel, zoals hij graag zou willen zijn voor zijn dochters.’
Nora weet dat ze diep van binnen veel op haar vader lijkt, en ze heeft het gevoel dat haar gevoelens van wrok jegens hem op zijn minst gedeeltelijk een projectie zijn. “Het is een ongemakkelijk gevoel als je op iemand lijkt en die eigenschappen bij jezelf opmerkt, maar je ze niet echt leuk vindt bij de ander”, zegt Reinsve. “Nora heeft recht op haar woede, maar (ze is er zo in verwikkeld) ze wil Gustav niet zien zoals hij is, en ze heeft ook veel zelfhaat.”
Het is een dynamiek die de actrice ertoe heeft aangezet haar relatie met haar vak te onderzoeken, dat ze sinds eind jaren 2000 heeft aangescherpt, maar dat pas een vlucht nam onder Trier, die The Worst Person in the World voor Reinsve schreef nadat ze haar op 31 augustus, tien jaar eerder, in een kleine rol had gecast in Oslo. “Wat drijft iemand om te presteren en al deze pijn en lijden te doorstaan? Ik denk dat het een heel complexe, bijna filosofische vraag is”, zegt Reinsve. “Er is iets met films dat in die duisternis terechtkomt, waardoor ik me steeds minder alleen voel nadat ik ze heb gezien. En toen ik begon als acteur, deed ik dat heel onbewust; ik kon toegang krijgen tot dingen zonder echt te weten hoe of waarom. Maar ik denk niet dat het noodzakelijkerwijs therapeutisch is om deze dingen na te spelen. Je moet ook een andere manier vinden om ze te verwerken.”
Als er in de film het gevoel klinkt dat Nora vastzit in een emotionele sleur, lijkt Reinsve bevrijd door het succes dat volgde in de nasleep van The Worst Person in the World. Sinds haar tocht door Oslo haar op het wereldtoneel bracht, wordt ze geprezen om haar optredens in Aaron Schimbergs Kaufmanesque satire A Different Man and Armand, Ingmar Bergman en Liv Ullmans neef Halfdan Ullmann Tøndel. Vervolgens heeft hij rollen voor Alexander Payne (Somewhere Out There) en de Roemeense new wave-auteur Cristian Puiu (Fjord) – maar er is iets aan zijn werk met Trier dat het beste van beide naar voren lijkt te brengen. Het is het soort acteur-regisseur-partnerschap dat je nog vele jaren op het scherm hoopt te zien.
“Ik ook!” lacht Reinsve, die al jaren samen met zijn vrouw en muze het drama Opening Night van John Cassavetes ziet, Gena Rowlandsals onderdeel van zijn voorbereiding op Sentimental Value. Ze herinnert zich haar korte ervaring op de set in Oslo op 31 augustus, waar ze op een Noorse zomeravond een woedend feestmeisje speelt, als ‘echt heel spannend’. Ze vertrok met de gedachte dat films maken altijd zo zou blijven – “het leek zo natuurlijk en levend” – maar die haast kon ze de komende tien jaar niet meer vinden, zo erg zelfs dat ze op het punt stond alles in haar koffers te stoppen om timmerman te worden toen uit Trier de oproep kwam voor De slechtste persoon ter wereld. “Ik heb nog nooit iemand ontmoet die zoveel respect heeft voor elk stuk van zijn producties, die echt zoveel om iedereen geeft, als Joachim”, zegt Reinsve. “Ik heb het gevoel dat je dat ook op het scherm kunt zien. Er zit veel liefde in zijn films, veel zorg in de manier waarop ze gemaakt zijn en in alle mensen en alle personages die er deel van uitmaken.”
Met Sentimental Value is Reinsve vaag over de details van hoe ze werd benaderd voor de rol van Nora; hij zegt alleen dat er tussen de twee een ‘onuitgedrukt gevoel’ was dat ze weer zouden samenwerken. “We hadden ook een game over The Worst Person in the World, waarin we Julie (het personage van Reinsve) in andere situaties voorstelden, en dat ze donkerdere eigenschappen zou hebben, omdat Julie erg naïef en open was, en in deze zomernachtwereld van Oslo leefde… Ik denk dat die game die punten voor hem begon te verbinden.”
Door autobiografische aanwijzingen in het scenario te verwerken met co-schrijver Eskil Vogt (Trier’s vader was filmmaker, zijn grootvader lid van het Noorse verzet), begon Triers idee voor de film zich te verenigen rond de vaderfiguur van Gustav, het ouderlijk huis dat stilletjes getuige was van hun beproevingen, en de relatie tussen Nora en Agnes, met telepathisch gemak vastgelegd door Reinsve en Lilleaas. “Inga is zo nuchter en authentiek in haar werk, dus het was leuk om kleine dingen uit te spelen die de ander zou doen en van daaruit verder te bouwen”, zegt Reinsve. “Joachim hoeft niet per se op intellectueel niveau alles te begrijpen wat er in een scène gebeurt, dus je kunt heel subtiel en oncontroleerbaar en rauw zijn, omdat je weet dat er iets gaat gebeuren, zelfs als je het op dat moment niet begrijpt.”
Ik vertel haar dat de scène die in me opkomt de scène is waarin Agnes, in een rustige omhelzing met haar zus, tegen Nora zegt dat ze van haar houdt. Nora’s eerste reactie is lachen, zich dan verontschuldigen en haar dan vertellen dat zij ook van haar houdt. “Dat was een van de geïmproviseerde momenten”, zegt Reinsve. “Joachim zelf zei dat hij ‘I love you’ nooit in een script kon schrijven, maar het leek op dat moment zo natuurlijk en iedereen gaf zoveel om de scène; de director of photography (Kasper Tuxen Andersen) had zijn eigen persoonlijke relatie met die scène en die twee zussen, en je kunt echt zien hoe graag iedereen echt wil dat het werkt en zo complex en genuanceerd mogelijk is.” Het is een geïnspireerd moment dat je midden in de relatie van de zussen plaatst: het zou bijna een scène uit hun kindertijd kunnen zijn, gespeeld in het heden. En in zekere zin, zegt de acteur, is dat niet de bedoeling van het hele spel?
“Ik denk dat we dat allemaal doen als kinderen; we spelen situaties na die we niet kunnen begrijpen. Kinderen spelen dus moeder en vader, of krijgen een baby, of spelen in de keuken. Ze spelen al deze dingen om over het leven te leren. Het is een natuurlijk onderdeel van het mens zijn. En sommigen van ons groeien op en blijven het doen! Maar hopelijk op een meer geavanceerde manier.”
Sentimental Value draait op 26 december in de Britse bioscopen.
