Met Kerstmis kan de wereld een beetje menselijker lijken dan normaal, zelfs in tijden van oorlog.
Elk jaar verschijnt zo’n glimp van vrede in wat algemeen wordt beschouwd als ’s werelds langstlopende communistische opstand.
Het guerrillaconflict tussen het Maoïstische Nieuwe Volksleger (NPA) en de regering, dat op de Filippijnen wordt uitgevochten, zal in 2026 zijn 57e jaar ingaan en heeft ongeveer 60.000 levens geëist.
Maar eenmaal per jaar houden de gevechten meestal op als beide partijen elkaar ontmoeten voor Kerstmis.
Deze traditie wordt al sinds 1986 in ere gehouden, een zeldzaam moment van terughoudendheid in een wereld die nu gewelddadiger is dan ooit sinds de Tweede Wereldoorlog.
Volgens het Vredesonderzoeksinstituut Oslo (PRIO) bereikte het aantal conflicten waarbij staten betrokken waren eind vorig jaar het hoogste niveau sinds 1946. In totaal waren er in 2024 61 conflicten actief, bijna een verdubbeling ten opzichte van twintig jaar geleden.
Vorig jaar was ook het vierde meest gewelddadige jaar sinds het einde van de Koude Oorlog, alleen overtroffen door de voorgaande drie jaar in termen van doden tijdens gevechten.
De verspreiding van franchises van Islamitische Staat sinds 2014, samen met de zware tol van oorlogen in Oekraïne en Gaza, behoren tot de belangrijkste oorzaken van deze pieken, zegt Siri Aas Rustad, een onderzoeker bij PRIO.
Conflicten duren nu doorgaans langer dan in het verleden, voegde hij eraan toe, terwijl vredeshandhavingsoperaties en vredesprocessen zijn afgenomen.
De vredesorde wankelt
Deskundigen zien een grotere, meer afschrikwekkende trend achter deze verschuiving: de stervende toestand van de in het Westen gewortelde liberale orde en multilaterale instellingen zoals de VN.
Die orde, gebaseerd op ideeën van universele mensenrechten en democratie, moedigde de oplossing van geschillen met geweldloze middelen aan, zei Oliver Richmond, een vooraanstaand vredesonderzoeker aan de Universiteit van Manchester.
Maar westerse bondgenoten onder leiding van de Verenigde Staten zijn er niet in geslaagd een werkelijk rechtvaardig mondiaal systeem op te zetten en hebben vaak prioriteit gegeven aan hun eigen belangen, wat uitdagingen uitlokte, zei hij.
Lees meer:
Hoe Trump de nieuwe wereldwanorde een boost gaf
Oorlog, vrede en natuur: beelden die 2025 bepaalden
Opkomende machten als China, Turkije, Rusland en de Golfstaten hebben zichzelf als vredestichters neergezet, maar streven hun eigen systemen van overheersing na, betoogde Richmond.
Conflicten van Oekraïne tot Soedan gaan nu door terwijl externe actoren geweld tolereren – of mogelijk maken – bij het nastreven van een “overwinnaarsvrede”, voegde hij eraan toe.
Kleine pauzes kunnen grotere betekenissen hebben
In deze sombere context bieden de kerststaakt-het-vuren op de Filippijnen een glimp van een alternatieve aanpak.
De traditie om de vijandelijkheden tijdens de feestdagen te beëindigen, als weerspiegeling van de bijbelse boodschap van vrede op aarde, gaat al lang terug. Het bekendste voorbeeld dateert uit 1914, toen Britse en Duitse troepen tijdens de Eerste Wereldoorlog de loopgraven overstaken om samen Kerstmis te vieren.
Historische heropvoering van het kerstbestand ter gelegenheid van het eeuwfeest in België. Foto: PA
Dergelijke korte wapenstilstanden maakten zelden een einde aan conflicten, maar hielpen ‘het vertrouwen op lange termijn op te bouwen dat nodig is om vredesovereenkomsten voor de lange termijn tot stand te brengen’, zei Rustad.
In de Filippijnen is het gebruikelijk geworden dat beide partijen onafhankelijk het eenzijdige kerstbestand afkondigen zonder een overeenkomst te ondertekenen.
Zelfs voormalig president Rodrigo Duterte, bekend om zijn brute ‘oorlog tegen drugs’ en nu voor het Internationaal Strafhof – ook wel kerstwapenstilstand genoemd, waarbij de Filippino’s tijdens de feestdagen “rust en sereniteit” worden beloofd.
👉Luister naar The World met Richard Engel en Yalda Hakim in je podcast-app👈
De motieven waren niet louter altruïstisch, aangezien “het kerststaakt-het-vuren voor beide partijen goede propaganda was”, zegt Patricio Abinales, een politiek historicus aan de Universiteit van Hawaï in Manoa.
“Nu wapens tijdelijk tot zwijgen zijn gebracht, kunnen plattelandsgemeenschappen Kerstmis vreedzaam vieren, net als regeringstroepen in hun kampen en de NPA in guerrillagebieden”, zei hij.
Vrede vanaf de fundamenten
Richmond, de vredesonderzoeker, stelt dat het vredesproces in ieder geval succesvoller is als het wordt geïnspireerd door grassrootspraktijken en lokale gemeenschappen, dan gedreven door de inmenging van geopolitieke machten en instellingen.
“Slachtoffers worden rechtstreeks getroffen door het conflict en hebben doorgaans een beter begrip van wat een vreedzame oplossing zou kunnen vereisen”, zei hij.
In 2023 werd een door Rusland voorgesteld bestand voor orthodoxe Kerstmis verworpen door Oekraïne, omdat het vermoedde dat Moskou tijd zocht om zich te hergroeperen.
“Blijkbaar was er niet genoeg vertrouwen om op dit punt tot overeenstemming te komen”, zei Rustad. Rusland kondigde in mei van dit jaar een kort eenzijdig staakt-het-vuren af, maar Oekraïne noemde het een farce en zei dat de aanvallen doorgingen.
Oekraïense soldaten vieren orthodox Kerstmis in 2023. Foto: Reuters
Volgens Richmond hangt het beëindigen van langdurige conflicten uiteindelijk af van de politieke wil.
De instrumenten voor vrede zijn bekend: grote mogendheden zouden zich kunnen verzetten tegen geweld en kunnen investeren in “werkelijk multilaterale instellingen zoals de VN, vredeshandhaving, vredesopbouw, bemiddeling en internationale mensenrechtenwetgeving”, voegde hij eraan toe.
‘Maar ze zijn niet bereid dat te doen, ook al roepen samenlevingen om vrede’, zei Richmond.
Een uitstervende traditie?
Verre van dat geopolitieke getouwtrek overleeft de kersttraditie van vrede op de Filippijnen nog steeds – en dat is alles.
Dit jaar heeft de NPA, net als in 2023, een vierdaags staakt-het-vuren afgekondigd tijdens Kerstmis en Nieuwjaar, hoewel dit niet werd beantwoord door de regeringstroepen.
Leden van het Nieuwe Filippijnse Volksleger tonen hun wapens. Foto: Reuters
Professor Abinales zei dat de opstand ernstig verzwakt was en steeds irrelevanter werd, wat uiteindelijk een einde zou kunnen maken aan het decennialange conflict.
“Als de huidige trends zich voortzetten, zullen de kerststaakt-het-vuren tot het verleden behoren”, zei hij.
