Normaal gesproken zou je het oorsprongsverhaal van een seriemoordenaar niet tot de grappigste films van het jaar rekenen, maar… Park Chan-wook Geen andere keuze heeft de manier om ons aan het lachen te maken – en soms zelfs te pleiten voor zijn antiheld – ondanks onszelf. Wat Park betreft, was de komedie zijn weg naar een verhaal dat zo duister en pijnlijk actueel was; minder een lepel suiker dan een ironische wake-up call.
“Ik geloof dat de meest accurate manier om de realiteit waarin de mensheid zich bevindt weer te geven, is door zowel de tragedie als de belachelijkheid van de situatie waarin we ons bevinden weer te geven”, zegt Park. Achteruit. Dit is waarom hij de horrorroman van Donald Westlake uit de late jaren 90 verfilmt: Bladerenmet zo’n zure en snijdende humor. Het is ook de reden waarom hij Lee Byung-hun castte als Yoo Man-su, de wanhopige man die zich een weg baant uit de werkloosheid door zijn concurrenten te vermoorden.
Lee beheerst al lang de rol van een sympathieke held die vreselijke en twijfelachtige dingen doet; een held waarvan je bidt dat hij het licht ziet voordat hij een regelrechte slechterik wordt. “Lee Byung-hun is de enige acteur waarbij, als zijn personage deze gruwelijke misdaden begaat, het publiek hem (nooit) zal blijven steunen en hem in feite het beste zal wensen”, zegt Park. Achteruit. “Als hij herhaaldelijk deze slechte dingen doet, wil je dat hij stopt.”
Voor alles Geen andere keuzewe willen geloven dat Man-su echt alles kan hebben. Park exploiteert ons optimisme en gebruikt vakkundig geënsceneerde (en pervers grappige) sequenties om ons scherp te houden. Maar uiteindelijk voelt de afdaling van Man-su minder als een live-action-segment van Looney Tunes en een veel verwoestender waarschuwend verhaal. Zoals Park zegt: het is zowel tragisch als belachelijk, en het heeft veel te zeggen over de mensheid huidige betrokkenheid bij kunstmatige intelligentie.
Waarschuwing! Spoilers vooruit voor Geen andere keuze.
Geen andere keuze’Het einde wordt uitgelegd
Wanneer Man-su, eenmaal helemaal tevreden met zijn idyllische middenklasseleven, zijn baan bij een papierfabriek verliest en merkt dat de rest van zijn leven aan hem voorbijgaat, is dat de eerste van vele onderbuikgevoelens die maar al te dicht bij huis toeslaan. We leven in een tijd waarin zelfs het bezitten van een huis een onhaalbare fantasie lijkt en waarin het veiligstellen van een goedbetaalde baan, op welk gebied dan ook, tot het verleden behoort.
In die zin is het gemakkelijk te begrijpen waarom Man-su tot zo’n wanhoop gedreven wordt. Wanneer hij besluit Choi Seon-chul (Park Hee-soon), een hoge leidinggevende bij Papyrus Paper, af te zetten en zijn plaats in te nemen, voelt men meer sympathie dan afkeer. Zijn idee om de andere twee mannen met aantrekkelijkere cv’s te vermoorden is ook logisch. De concurrentie is hevig, waar u zich ook wendt: als u die grens overschrijdt, kunt u net zo goed garanderen dat uw inspanningen resultaat zullen opleveren.
“Op een gegeven moment, omdat Man-su een onervaren moordenaar is en met zijn werk rommelt, zegt het publiek: ‘Oh, waarom doe je het niet gewoon beter?'” legt Park uit. “Dan denk je bij jezelf: ‘Waarom heb ik deze man ertoe aangezet een moord te plegen?'”
Man-su verkoopt in wezen zijn ziel om zijn oude leven te herstellen, maar het is allemaal tevergeefs.
Neon
Man-su wordt uiteindelijk een efficiënte seriemoordenaar, tot onze collectieve ergernis. Tegen de tijd dat de credits rollen, heeft hij iedereen vermoord die tussen hem en zijn droombaan stond. Ondanks een verontrustend aantal bijna-mislukkingen – zoals zijn zoon Si-one (Kim Woo-seung), die zijn pogingen ontdekt om het lijk van zijn tweede slachtoffer in stukken te hakken – krijgt Man-su vrijwel alles wat hij wilde. Door de dood van Seon-chul in scène te zetten en zijn grootste concurrenten uit het bestuur te elimineren, wordt Man-su zonder veel problemen aangenomen als lijnmanager van Papyrus Paper. Het leven is weer zoals het was, in zekere zin zelfs beter… maar Lee noemt het hoe dan ook ‘een enorme tragedie’.
“Man-su zou kunnen denken dat de dingen weer zijn zoals ze in het begin waren”, zegt Lee Achteruit. “Echter, die familie kan niet echt terug, omdat zowel zijn vrouw als zoon een groot geheim hebben dat ze in hun hart moeten bewaren.”
Man-su offert in wezen zijn menselijkheid op om zijn gezin intact te houden, en ondanks zijn inspanningen is het allemaal voor niets. Zijn vrouw Mi-ri (zoon Ye-jin) heeft duidelijk een hekel aan hem omdat hij zijn misdaden geheim moet houden. Si-one lijkt bang voor hem te zijn. En volgens Lee bestaat er ook het gevoel dat Man-su’s dochter Ri-one, een cello-wonderkind dat weigert voor haar ouders te spelen, ook subtiel stelling tegen hem inneemt.
Uiteindelijk is het Man-su tegen zijn hele wereld: Lee noemt het ‘een enorme tragedie’.
Neon
“Aan het einde van de film speelt de dochter voor het eerst de muziek perfect voor de familie, van begin tot eind”, voegt Lee toe. “Het is echter nadat Man-su aan het werk is gegaan. (Dit voorspelt) dat de familie Man-su uiteindelijk kan uitsluiten of hem eruit kan duwen.”
Dan is er de laatste nagel aan de kist: de aard van zijn nieuwe baan. Tijdens zijn interview met het Papyrus-team leert Man-su dat hij toezicht zal houden op een papierfabriek die wordt gerund door machines en wordt bestuurd door kunstmatige intelligentie. Zijn dagelijkse taken zijn minimaal – Man-su zet het geautomatiseerde systeem kort aan voordat het in totale duisternis aan zijn werk begint – wat opnieuw een gevoel van angst voor zijn toekomst met zich meebrengt.
“We weten niet of het de AI traint of er toezicht op houdt”, zegt Park. “We weten niet hoe lang ze zullen kunnen samenwerken. In de scène waarin de lichten één voor één uitgaan, is dit de AI die zijn eigen oordeel gebruikt om het licht-uit-systeem te activeren. Het is bijna alsof het deze mening uitdrukt voor Man-su om dit gebouw te verlaten: ‘We hebben je niet meer nodig.'”
Is er werkelijk geen andere keus?
“Het is heel moeilijk” voor Park om optimistisch te blijven over onze strijd met kunstmatige intelligentie.
Neon
Het is geen wonder dat Man-su letterlijk levens moet nemen om deze functie bij Papyrus te krijgen: banen die door mensen worden gerund, zijn zo zeldzaam dat het anders onmogelijk zou zijn geweest om een baan op zijn niveau te krijgen. De werkers van vlees en bloed zijn allemaal vervangen door machines, en zelfs Man-su’s rol als toezichthouder, hoe zwaar bevochten ook, staat op de rand van uitsterven. Man-su traint juist het systeem dat hem uiteindelijk volledig zal elimineren; hij verkocht in wezen zijn ziel voor een positie die hem al door de vingers glipt.
Zowel Park als Lee beschouwen deze onthulling als Man-su’s definitieve afwijzing van zijn menselijkheid, en iedereen wiens levensonderhoud door de AI is bedreigd of toegeëigend, kan daar waarschijnlijk mee sympathiseren. Park is openhartig geweest over de angstaanjagende evolutie van generatieve AI, maar… Geen andere keuze is misschien wel zijn donkerste opmerking tot nu toe. Man-su’s opmerkingen over ‘aanpassen aan de tijd’ zijn gevoelens die talloze creatievelingen dit jaar hebben herhaald. Velen lijken bereid de onvermijdelijkheid te aanvaarden van een wereld die afhankelijk is van kunstmatige intelligentie, en hoewel Park er resoluut tegen is, “is het erg moeilijk om optimistisch te blijven” over ons vermogen om te reageren.
“Veel mensen discussiëren en maken zich zorgen over AI”, zegt Park. “En inclusief ikzelf vertegenwoordigen veel creatievelingen dit probleem ook in hun werk. Ik hoop dat dit op zichzelf leidt tot beleid om kunstmatige intelligentie op de juiste manier te gebruiken zonder die essentiële elementen van de mensheid te doden.” Anders zijn we misschien veroordeeld om het pad van Man-su te volgen.
