Jim Jarmusch nodigt in zijn delicate drieluik het publiek uit voor drie familiereünies van volwassen kinderen “Vader Moeder Zus Broer”.
Maak je geen zorgen, je zult er geen spijt van hebben dat je geen deel uitmaakt van een van hen, zelfs niet die waarin Tom Waits de vader van Adam Driver speelt. Eerlijk gezegd zijn alle groeperingen op papier behoorlijk interessant. In het eerste hoofdstuk gaan broers en zussen Jeff (Driver) en Emily (Mayim Bialik) voor het eerst sinds lange tijd samen op bezoek bij hun vader (Waits). In de tweede wacht een moeder (Charlotte Rampling) op haar volwassen dochters, Tim ( Cate Blanchett ) en Lilith ( Vicky Krieps ) voor hun jaarlijkse thee. En in de derde zijn het enige wat er nog over is van Skye’s (Indya Moore) en Billy’s (Luka Sabbat) ouders dingen.
Maar dit zijn ongemakkelijke en gespannen verzamelplaatsen, geen enkele letterlijk met elkaar verbonden, en allemaal in verschillende delen van de wereld. Toch zijn er overal kleine draadjes: Rolex-horloges, watertoasts, rode kleding en het idioom ‘Bob is je oom’ bijvoorbeeld. En dan is er nog het kosmisch verontrustende besef dat vertrouwdheid en nabijheid niet altijd worden verwacht als het om familie gaat. In ‘Vader Moeder Zus Broer’ wil iedereen liever overal zijn dan waar ze zijn. Hetzelfde, maar anders, weet je?
De film begint met “Father” en broers en zussen Jeff en Emily die met tegenzin een soort welzijnscontrole doen. Ze zijn allebei erg dichtgeknoopt en formeel, zowel qua uiterlijk (blazers, truien, gekamd haar) als qua gedrag. Waits is als vader precies het tegenovergestelde: je zou je kunnen voorstellen dat hij niet eens een blazer of kam bezit. Zijn huis is net zo gekreukeld als zijn hoodie en hijzelf is een beetje onhandig, terwijl hij alle drugs afhaalt die hij niet (meer) slikt. De kloof tussen hem en zijn kinderen is enorm en groeit. Afgezien van de dood van hun moeder lijkt het er niet eens op dat er een opruiend incident heeft plaatsgevonden dat een bepaalde mate van vervreemding zou kunnen verklaren: ze zijn gewoon heel, heel anders. En de vader is misschien niet zo hulpeloos en berooid als hij hem aan zijn kinderen voorstelt. Nadat ze zijn vertrokken, ruim je de boel op en bel je een vriend om uit eten te gaan.
De leeftijd van de mensen die de films mogen maken is de schuldige, maar ouders zijn vaak de bijzaak, de bijfiguren in kinderverhalen. Jarmusch draait dit op slimme wijze om in het ‘Father’-segment, dat perfect de verwachting weergeeft voor zijn volgende film, ‘Mother’, waarin Rampling aan de telefoon is, vermoedelijk met een therapeut, zich mentaal voorbereidend op de komst van zijn dochters. Ze wonen allemaal in de buurt van Dublin, maar worden zelden gezien, waardoor deze thee een enigszins gevreesd ritueel is. Tim van Blanchett, de typische eerstgeborene, is erg gestrest over de vertraging. Bij Krieps’ Lilith draait het allemaal om houding: opscheppen over materiële dingen en prestaties waar ze geen bonnetjes voor heeft en waarvan ze op een bepaald niveau weet dat niemand het toch gelooft. Deze vrouwen maken ook geen verbinding.
In het laatste segment zijn de ouders verdwenen. Ze stierven en lieten alleen herinneringen achter in een appartement in Parijs, terwijl de huur drie maanden te laat was. Dit is zowel een puzzel als een puinhoop die hun kinderen nu moeten opruimen en begrijpen. “Vader Moeder Zus Broer” is in zekere zin diep cynisch over familiebanden en de mogelijkheid om je ouders echt te kennen. Het is verstoken van warme, vage gevoelens en banale onthullingen, alleen het overweldigende idee dat we, ongeacht welke bloedlijnen er ook mogen bestaan, allemaal fundamenteel vreemden zijn.
Uiteindelijk is het als film een interessant experiment, en misschien nog wel interessanter won de Gouden Leeuw op het filmfestival van Venetië eerder dit jaar, onder meer met “Geen andere keus”“De stem van Hind Rajab”, “Het testament van Ann Lee” e “Leugens.” Toch schuilt er iets geruststellends in het feit dat Jarmusch nog steeds zijn ding doet, precies zoals hij dat wil, en dat zoveel grote acteurs in de rij staan om daar deel van uit te maken. Hij is een bijzondere stem in een landschap dat voortdurend dreigt af te vlakken. Verwacht alleen geen warme kerstknuffel van een film.
‘Father Mother Sister Brother’, dat woensdag in geselecteerde theaters door Mubi wordt geopend, krijgt van de Motion Picture Association een R-waardering voor taalgebruik. Duur: 110 minuten. Drie sterren van de vier.
