Dertig jaar geleden gaf Terry Gilliam ons een sciencefiction-epos dat je maar eens in je leven meemaakt

Voordat River Song kwam Dokter Wie en voordat er was Die van de tijdreiziger Vrouw, er was 12 apen. Ja, de sciencefictionthriller uit 1995 staat bekend om zijn sombere toekomstvisie en de bijna koppig deterministische boodschap dat je (waarschijnlijk) niet aan je lot kunt ontsnappen. Jay Gatsby geloofde misschien dat je het verleden niet kon herhalen, maar in de tijdreisfilm van Terry Gilliam kun je het niet eens veranderen.

Drie decennia geleden, op 29 december 1995, verscheen Gilliams unieke film 12 apen ga naar de theaters. Sindsdien is dat zo uitgegroeid tot een cultklassieker en bracht zelfs een uitstekende, zij het heel andere, voort Televisieserie. Wat als we deden alsof we het nog nooit hadden gezien? 12 apen? Wat zullen we ontdekken als we er vandaag naar kijken? Het korte antwoord is dat als je de inmiddels bekende clichés van tijdreizen, de paradox, opzij zet, de kern van deze film diep humanistisch en hopeloos romantisch is.

Voor degenen die het zich misschien niet herinneren: het uitgangspunt van 12 apen is bijna te simpel als het openlijk wordt beschreven: na een dodelijk mondiaal virus de toekomst in te zijn gegaan, wordt een gevangene genaamd James Cole (Bruce Willis) vanaf 2035 terug in de tijd gestuurd om gegevens over het virus te verzamelen, om in het heden een vaccin te creëren. Omdat dit een tijdreisfilm is, lopen de zaken echter niet volgens plan en belandt Cole even in de Eerste Wereldoorlog, maar ook in 1990, voordat hij uiteindelijk in 1996 landt.

Onderweg ontmoet hij en wordt hij verliefd op een psychiater genaamd Kathryn Railly (Madeleine Stowe). Aan het begin van de film wordt aangenomen dat hij klinisch gestoord is, en in 1990 wordt hij kort opgenomen in een psychiatrische inrichting met een gecertificeerde gek, Jeffrey Goines (Brad Pitt). Toen de film uitkwam, werd er veel aandacht besteed aan Pitts wonderbaarlijke over-the-top optreden als Goines, maar achteraf gezien is het echte genie van de film de dynamiek tussen Stowe en Willis. Wat begint als een gijzeling, bijna in de stijl van Pedro Almodóvar Bind mij vast! Bind mij vast!, het verandert in iets teder en vreemd geloofwaardig.

Nadat hij beseft dat hij eigenlijk alleen maar in het heden wil blijven, probeert Cole ongeveer halverwege de film Railly ervan te overtuigen dat hij gek is en zichzelf ervan te overtuigen dat de dreigende mondiale catastrofe nooit zal gebeuren. Retrospectieven op 12 apen ze concentreren zich vaak op Cole’s gebroken realiteit en het idee dat hij hallucinerende episoden heeft. Maar de waarheid is dat, terugkijkend, 12 apen is verrassend eenvoudig: een ongelukkige tijdreiziger besluit dat hij de toekomst haat en probeert wanhopig uit te vinden hoe hij in 1996 bij zijn enige ware liefde kan blijven.

Wanneer de SyFy Channel 2015-versie Toen ze werd geboren, kwamen Terry Matalas en Travis Fickett op het idee van een liefdesverhaal 12 apen en rende ermee. En hoewel Gilliam de aanpak van de 21e eeuw misschien nooit heeft onderschreven 12 apenzowel de film als de show bevatten even tragische romantische thema’s.

Bij het opnieuw bekijken van de originele film, nu met de wetenschap dat Madeleine Stowe verschijnt 12 apen Het tweede seizoen maakt de erfenis van de film alleen maar zoeter. En dit komt omdat in alle incarnaties 12 apen het gaat over Cole en Railly.

De optredens van Willis en Stowe in de originele film zijn zo opwindend dat je je afvraagt ​​of het paar samen een romantische komedie had kunnen maken. Voorbeeld: een van de grappigste scènes uit de film vindt plaats nadat Cole terugkeert om Railly uit de kofferbak van een auto te halen, nadat hij tijdens een chic feestje geen informatie uit Goines heeft gekregen. Cole staat op het punt om door de tijd te reizen en ze maken ruzie over waar hij het pistool heeft verloren. Tussendoor vermeldt hij dat hij met Goines heeft geprobeerd te praten, en zij zegt ongelovig: ‘Ben je naar een feestje geweest?’ In een tijdperk waarin gesloten-lus-paradoxen alledaags zijn, zijn momenten als deze de ware schittering 12 apen.

De film maakt ook op intelligente wijze gebruik van het medium film zelf om een ​​statement te maken over het geheugen en de menselijke conditie. Wanneer Cole en Railly Hitchcock-films kijken Hoogtevrees EN De vogels in een bioscoop zegt Cole: “Het is net als wat er met ons gebeurt… zoals het verleden… de film verandert nooit… Hij kan niet veranderen, maar elke keer dat je hem ziet, ziet hij er anders uit, omdat jij anders bent.”

Dit concept isoleert op intelligente wijze 12 apen van het gevoel gedateerd te zijn. Het is een film over tijdloosheid, lotsbestemming en liefde. En elke keer dat je ernaar kijkt, zie je iets nieuws, wat dit tragische liefdesverhaal, vreemd genoeg, opbeurend zal maken.

12 apen (1995) is te huur op Prime Video, Apple TV en elders.