EXCLUSIEF: Paus Leo XIV Via Chicago werd hij hoofd van de katholieke kerk. Je zou verwachten dat hij goed thuis is in de 4-6 verdediging van de ’85 Bears of de driehoeksaanval van Michael Jordan’s Bulls. Maar de algoritmen? Wie had gedacht dat hij zo’n begrip kon hebben van de hoogste artistieke ambities van de cinema? Vandaag kwam de paus bijeen in het Vaticaan voor een publiek van regisseurs, acteurs en leidinggevenden, en sprak geruststellende en bemoedigende woorden uit over het belang van films en ook over de uitdagingen waarmee de sector momenteel wordt geconfronteerd. Hier is zijn toespraak, gehouden voor een publiek met onder meer Viggo Mortensen, Cate Blanchett, Greta Gerwig, Julie Taymor & Elliot Goldenthal, Azazel Jacobs, David Lowery, Monica Bellucci, Marco Bellocchio, Alba Rohrwacher, Darren Aronofsky, Spike Lee en Tonya Lewis Lee, Judd Apatow en Leslie Mann, Chris Pine, Sally Potter, Dave Franco en Alison Brie, Adam Scott, Kenneth Lonergan & J. Smith Cameron, Joanna Hogg, Gaspar Noe, Albert Serra en Bertrand Bonello. Tot de aanwezige groep filmfestivaldirecteuren behoorden Vanya Kaludjercic uit Rotterdam, Cameron Bailey van TIFF, Giona Nazzaro uit Locarno, Sundance-directeur Eugene Hernandez en bestuursvoorzitter (en filmmaker) Ebs Burnough van het Sundance Institute.
“Beste broeders en zusters,
Ook al is cinema inmiddels meer dan een eeuw oud, het is nog steeds een jonge, dromerige en ietwat rusteloze kunstvorm. Binnenkort viert het zijn 130ste verjaardage jubileum, te beginnen met de eerste openbare vertoning van de gebroeders Lumière in Parijs op 28 december 1895. Vanaf het begin was cinema een spel van licht en schaduw, bedoeld om te entertainen en indruk te maken. Deze visuele effecten slaagden er echter al snel in om veel diepere werkelijkheden over te brengen, tot het punt dat ze een uitdrukking werden van het verlangen om het leven te overdenken en te begrijpen, om de grootsheid en kwetsbaarheid ervan te beschrijven en om het verlangen naar oneindigheid uit te beelden.
Beste vrienden, ik ben blij u te mogen begroeten en welkom te heten. Ik spreek ook mijn dankbaarheid uit voor wat cinema vertegenwoordigt: een populaire kunst in de meest nobele zin, bedoeld en toegankelijk voor iedereen. Het is prachtig om te zien dat wanneer het magische licht van de cinema de duisternis verlicht, het tegelijkertijd de ogen van de ziel verlicht. Cinema combineert in feite wat louter entertainment lijkt met het verhaal van het spirituele avontuur van de menselijke persoon. Een van de meest waardevolle bijdragen van de cinema is om het publiek te helpen nadenken over hun leven, met nieuwe ogen naar de complexiteit van hun ervaringen te kijken en de wereld te onderzoeken alsof het voor de eerste keer is. Door dit te doen herontdekt hij een deel van de hoop die essentieel is voor de mensheid om haar beste leven te leiden. Ik vind troost in de gedachte dat cinema niet alleen maar bewegende beelden is; zet hoop in beweging!
Een bioscoop binnengaan is als het overschrijden van een drempel. In duisternis en stilte wordt het zicht scherper, gaat het hart open en wordt de geest ontvankelijk voor dingen die we ons nog niet kunnen voorstellen. Sterker nog, je weet dat je kunstvorm concentratie vereist. Via jouw producties kom je in contact met mensen die op zoek zijn naar entertainment, maar ook met mensen die een gevoel van rusteloosheid in hun hart dragen en op zoek zijn naar betekenis, rechtvaardigheid en schoonheid. We leven in een tijdperk waarin digitale schermen altijd aan staan. Er is een constante stroom van informatie. Maar cinema is veel meer dan alleen een scherm; het is een kruispunt van verlangens, herinneringen en vragen. Het is een zintuiglijke reis waarbij licht de duisternis doorboort en woorden de stilte ontmoeten. Naarmate het plot zich ontwikkelt, wordt onze geest ontwikkeld, breidt onze verbeelding zich uit en kan zelfs pijn een nieuwe betekenis krijgen.
Culturele structuren, zoals bioscopen en theaters, vormen het kloppende hart van onze gemeenschappen omdat ze bijdragen aan het menselijker maken ervan. Als een stad leeft, is dat ook te danken aan haar culturele ruimtes. We moeten deze ruimtes bewonen en er relaties mee opbouwen, dag na dag. Niettemin ervaren bioscopen een zorgwekkende achteruitgang, waarbij velen uit steden en buurten worden verdreven. Er zijn velen die zeggen dat de filmkunst en de filmervaring in gevaar zijn. Ik nodig de instellingen uit om niet op te geven, maar samen te werken om de sociale en culturele waarde van deze activiteit te bevestigen.
De logica van algoritmen heeft de neiging te herhalen wat ‘werkt’, maar kunst opent wat mogelijk is. Niet alles hoeft onmiddellijk of voorspelbaar te zijn. Verdedig traagheid als het een doel dient, stilte als het spreekt en verschil als het suggestief is. Schoonheid is niet alleen een ontsnapping; het is vooral een aanroep. Als cinema authentiek is, troost het niet alleen, maar daagt het ook uit. Het verwoordt de vragen die in ons leven en veroorzaakt soms zelfs tranen waarvan we niet wisten dat we die moesten uiten.
In dit jubileumjaar nodigt de Kerk ons uit om richting de hoop te lopen; uw aanwezigheid hier vanuit vele verschillende landen, en uw artistieke werk in het bijzonder, is hiervan een lichtend voorbeeld. Net als vele anderen die van over de hele wereld naar Rome komen, reist ook u als pelgrims van de verbeelding, zoekers naar betekenis, verhalenvertellers van hoop en herauten van de mensheid. Jouw reis wordt niet gemeten in kilometers maar in beelden, woorden, emoties, gedeelde herinneringen en collectieve verlangens. Je volgt deze pelgrimstocht naar het mysterie van de menselijke ervaring met een doordringende blik, in staat schoonheid te herkennen, zelfs in de diepten van pijn, en hoop te onderscheiden in het drama van geweld en oorlog.
De Kerk waardeert je voor je werk met licht en tijd, met gezichten en landschappen, met woorden en stilte. Paus Sint-Paulus VI richtte zich ooit tot kunstenaars met de woorden: “Als je vrienden bent van authentieke kunst, dan ben je onze vrienden”, waarbij hij eraan herinnerde dat “deze wereld waarin we leven schoonheid nodig heeft om niet in wanhoop te verzinken (toespraak van paus Paulus VI tot kunstenaars, 8 december 1965). Ik wil deze vriendschap hernieuwen omdat film een laboratorium van hoop is, een plek waar mensen zichzelf en hun doel kunnen vinden.
Misschien kunnen we de woorden van David W. Griffith in gedachten houden, een van de grote pioniers van de zevende kunst. Hij zei ooit: ‘Wat de moderne film mist is schoonheid, de schoonheid van de wind die door de bomen beweegt.’ Zijn verwijzing naar de wind doet ons denken aan een passage uit het Evangelie van Johannes. “De wind waait waar hij wil en je hoort zijn stem, maar je weet niet waar hij vandaan komt of waar hij heen gaat. Dat geldt ook voor iedereen die uit de Geest geboren is” (3.8). In dit opzicht, beste deskundige en beginnende filmmakers, nodig ik jullie uit om van cinema een kunst van de Geest te maken.
In het huidige tijdperk is er behoefte aan getuigen van hoop, schoonheid en waarheid. Deze rol kun je vervullen via je artistieke werk. Goede cinema en degenen die deze creëren en interpreteren hebben de macht om de authenticiteit van beelden te herstellen en zo de menselijke waardigheid te beschermen en te bevorderen. Wees niet bang om de pijn van de wereld onder ogen te zien. Geweld, armoede, ballingschap, eenzaamheid, verslaving en vergeten oorlogen zijn kwesties die moeten worden erkend en verteld. Goede cinema maakt geen misbruik van pijn; herkent het en onderzoekt het. Dit is wat alle grote regisseurs hebben gedaan. Een stem geven aan de complexe, tegenstrijdige en soms duistere gevoelens die in het menselijk hart wonen, is een daad van liefde. Kunst mag het mysterie van de kwetsbaarheid niet uit de weg gaan; hij moet zich ermee bezighouden en weten hoe hij ervoor moet staan. Zonder didactisch teruggrijpen bezitten authentiek artistieke vormen van cinema het vermogen om de blik van de kijker te onderwijzen.
Kortom, filmmaken is een gemeenschapsinspanning, een collectieve inspanning waarin niemand zelfvoorzienend is. Hoewel iedereen de vaardigheid van de regisseur en het genie van de acteurs erkent, zou een film onmogelijk zijn zonder de stille toewijding van honderden andere professionals, waaronder assistenten, hardlopers, propmasters, elektriciens, geluidstechnici, apparatuurtechnici, visagisten, haarstylisten, kostuumontwerpers, locatiemanagers, castingdirecteuren, special effects-technici en producenten. Elke stem, elk gebaar en elke vaardigheid draagt bij aan een werk dat alleen als geheel kan bestaan.
In een tijdperk van meer dan levensgrote, conflicterende persoonlijkheden bewijs je dat het creëren van een kwaliteitsfilm toewijding en talent vereist. Dankzij de gaven en kwaliteiten van degenen met wie u samenwerkt, kan ieder zijn unieke charisma laten schitteren, in een collaboratieve en broederlijke sfeer. Moge uw bioscoop altijd een ontmoetingsplaats en een thuis zijn voor wie op zoek is naar betekenis en een taal van vrede. Moge het nooit zijn vermogen om te verbazen verliezen en ons ook een glimp blijven bieden, hoe klein ook, van het mysterie van God.”
