‘Avatar: Fire and Ash’ recensie: Terug op Pandora recycleert Cameron zijn plot

“Avatar: Vuur en As” voelt als een bedrogen stationwagen James Cameron achter het stuur dat ons naar zijn favoriete plek in de Melkweg brengt. De baanbrekende 71-jarige regisseur bezoekt Pandora al meer dan een halve eeuw, sinds hij er op 19-jarige leeftijd voor het eerst van droomde. Zoals 26 biljoen mijl bestemmingscinema gaat, is deze derde update van de avonturen van Jake Sully (Sam Worthington), een voormalige Amerikaanse marinier die een grote blauwe Na’vi-vader is geworden, zijn vrouw Neytiri (Zoe Saldaña) en hun gemengde kroost van biologische en geadopteerde kinderen, is in wezen een te lange homevideo. Er zijn ruzies en knuffels, stoeipartijen en verbondenheid, en er is niet veel kracht in het verhaal. Deze personages zijn voor Cameron gewoon zo echt geworden dat ze familie zijn.

Camerons genegenheid voor de plek is nog steeds een overtuigende reden om in de ruimte rond te hangen totdat de popcorn-visionair eindelijk terugkeert naar onze planeet. Maar qua plot is het verhaal hetzelfde als altijd. Aardbewoners, ook wel ‘roze huiden’ en ‘hemelmensen’ genoemd, willen de natuurlijke hulpbronnen van Pandora plunderen. De Na’vi, eco-krijgers met stevige vriendinnen, vechten terug samen met diverse buitenaardse dinosaurussen, walvissen, inktvissen, planten en klodders.

De relatie tussen Jake en Neytiri is gespannen sinds hun oudste zoon, Neteyam (Jamie Flatters), werd in 2022 door soldaten vermoord “Avatar: de weg van het water.” Neytiri, haar gezicht besmeurd met zwarte rouwmake-up, heeft zich tot het gebed gewend. Ze heeft nooit van de mensheid gehouden. Nu heeft ze een hekel aan ‘hun roze handjes en de manier waarop ze denken’.

Haar man Jake kan het echter niet laten om te denken als de mens die hij ooit was. Omdat hij inheems is geworden en daarom wordt vervolgd, verwerkt hij zijn verdriet door wapens op te baggeren uit de oceaangevechten van de laatste film, ook al druist metalen wapentuig in tegen de regels van de watergemeenschap die hem heeft opgevangen, geleid door hoofdman Tonowari (Cliff Curtis) en zijn zwangere vrouw Ronal (Kate Winslet).

Hun overlevende kinderen zijn een mix van Na’vi – Lo’ak (Britse Dalton), Kiri (Sigourney Wever) en Tuk (Trinity Bliss) – en een pleegmens genaamd Spider (Jac kampioen), de vervreemde zoon van van Stephen Lang oude zware kolonel Miles Quaritch. Er schuilt een vleugje drama in het feit dat Neytiri geen schermutseling over de voogdij met de biologische vader van Spider wil riskeren. Ze zou het kind liever verbannen, misschien zelfs vermoorden. Maar je gelooft geen moment dat Cameron zijn heldin zoiets vreselijks zou laten doen.

Dus in plaats van me te laten meeslepen door het verhaal, ging ik gewoon zitten genieten van de details: hamerhaaien die tot pikhouwelen zijn gedraaid, schepen die als krabben rondscharrelen, het drama van een onderwaterschreeuw: “Guh-glurrgggh!” Ik ben vooral dol op de manier waarop de Na’vi zich uitdrukken in sissen en coyote-gejank, en de buitenlandse naam Jake Sully uitademen als een niesbui.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Camerons natuurbeschermers altijd groen zijn en zijn passie voor de natuur zo oprecht hij werd veganist – of, zoals hij het liever noemt, ‘futurevore’ – tussen de eerste twee films. Ondanks dat ‘Avatar’ en het vervolg wereldwijd meer dan $5 miljard dollar opbrengen, is het niet zo dat wij, roze skins, ons hebben ingespannen om onze eigen aardbol te respecteren.

Als frisse draai zijn er deze keer ook enkele vervelende Na’vi: de opstandige Ash Clan – aangevoerd door de wrede Varang (Oona Chaplin) – die de kant kiest van Langs macho en hilarische Quaritch als een manier om het bij de spirituele moedergodin van de planeet te houden. Quaritch wordt gevraagd door deze nieuwe slechterik en we zijn zelf ook dol op Varang. ‘We zuigen niet aan de borst van zwakte,’ zegt Chaplin snauwend, terwijl haar wraakzuchtige moordenaar uit de vulkaan een geweldige entree maakt in een shirt dat niets anders is dan een riempje. Onder de digitale kunstgreep flitsen Chaplins ogen met een warme overtuiging en voelbare aanwezigheid. Haar grootvader Charlie, een acteur die een eeuw geleden visuele effecten omarmde “De goudkoorts”, zou onder de indruk zijn geweest van de manier waarop zijn bloedlijn gelijke tred heeft gehouden met de evolutie van de cinema.

Quaritch, die nu zelf op een Na’vi lijkt met een platte bovenkant over zijn zwiepende rattail, blijft nog steeds veruit het meest vermakelijke personage uit de serie. De verliefde redneck beschildert zichzelf zelfs met een van de stampatronen van de Ash Clan: een echte redneck. Op een gegeven moment beschuldigt zijn baas, Edie Falco’s generaal Frances Ardmore, Quaritch ervan te zijn veranderd in ‘Kolonel Cochise’, waardoor een grens wordt getrokken tussen haar soort en Pandora’s ‘wilden’, waardoor ze klinkt als een parodie op John Wayne.

“Het maakt niet uit welke kleur ik heb, ik weet nog steeds voor welk team ik speel”, vertelt Quaritch Jake. Terwijl de grenzen tussen zwart en wit, of beter gezegd roze en blauw, behoorlijk dik zijn geschilderd, voegt Neytiri’s eigen anti-menselijke onverdraagzaamheid wat welkome morele vlekken toe.

Een ansichtkaart uit Pandora zou zijn drijvende bergen, lichtgevende bossen en bewuste heteluchtballonnen laten zien. Deze prestaties zijn flitsend. Maar wat interessanter is geworden – en wat echt aanvoelt als Camerons creatieve risico – is zijn vasthoudendheid om het onmogelijke te behandelen alsof het alledaags is, zoals de aanblik van alle 2,5 meter lange Quaritch die nonchalant aan het chillen zijn in een hoodie, of een openingsscène van Na’vi-tieners die rondvliegen op vliegende dino-draken die de cameraman maakt. Russell Timmerman De opnames zien er rauw en slordig uit, alsof de beelden zijn gefilmd met een Go-Pro-camera.

Bekeken in een ultrascherpe hoge framesnelheid, voelt “Fire and Ash” zo overweldigend echt aan dat het weer surrealistisch wordt. De combinatie van het fantastische en het bekende is desoriënterend en wordt nog vreemder wanneer de roekeloze kinderen beginnen te schreeuwen alsof ze op Muscle Beach zijn. “Cool, broer!” een hoer. “Hoge vier!” (Je herinnert je misschien dat de inheemse Na’vi slechts vier vingers aan elke hand heeft.)

Cameron is altijd bespot vanwege zijn dialogen, maar het valt niet te ontkennen dat hij regels schrijft die blijven hangen. Bijna dertig jaar geleden had hij dat wel gedaan “Titanic” Jack heeft Rose het hof gemaakt door te zeggen: ‘Ik zie je’ – een zin die hij tot vervelens toe zou herhalen in ‘Avatar’ – en nu wordt de zinsnede in gewone gesprekken gebruikt. Dus hoe dwaas het ook klinkt als Spider roept: “Dit is ziek!” terwijl hij salto’s van een zeehondenvin maakt alsof hij in een intergalactische Sea World-show zit, of wanneer Weaver’s opgewekte Kiri ontdekt dat ze parthenogenetisch is geboren en zeurt: ‘Dat is echt klote’, geeft Cameron voorrang aan de authentieke keuze boven de hoogdravende sciencefictionkeuze. Goed, ik accepteer het argument dat Sully’s nakomelingen zijn jarhead-dialect zouden erven. Gezien hoe realistisch ze eruitzien en zich gedragen, zullen we ons uiteindelijk gaan afvragen hoe ze ruiken.

In de schaduw van de huidige generatiekloof op universiteitscampussen hebben de jongere Na’vi een ethisch meningsverschil met hun ouderen over hun afwijzing van een verstoten walvis, Payakan, die in komisch plechtige ondertitels spreekt. ‘Je zult mijn lied nooit meer horen,’ zegt Payakan. De broeders van de walvis hebben gezichtspiercings en tatoeages, wat leidt tot een hele ketel (van vissen) aan vragen. Hoe tatoeëren ze elkaar met vinnen?

Dit zijn de gedachten waar je over nadenkt als “Fire and Ash” opnieuw dezelfde vragen stelt als voorheen: Waar hoort Spider thuis? Wanneer is geweld gerechtvaardigd? Wat is er nodig voordat deze gemilitariseerde aardbewoners beseffen dat zij de slechteriken zijn? Hij heeft ze al beantwoord. Filosofisch gezien lijkt de franchise niet zozeer gedreven te worden door het zeggen van nieuwe dingen, maar door de leads te vragen ze opnieuw te zeggen, met een beetje meer nuance. Nu Cameron suggereert dat hij deze personages minstens vijf films aan de gang wil houden, levert de overkoepelende verhaallijn van de strijd om planetaire dominantie nooit enige spanning op, behalve de spanning van de vraag of Lang’s Quaritch ooit verlost zou kunnen worden.

Als we een vierde en vijfde ‘Avatar’ nodig hebben, moet Cameron deze steeds prozaïscher wordende spanning op het slagveld achterwege laten voor iets heel gewaagds: volg de kinderen naar de buitenaardse universiteit voor een mumblecore-film. Nu Dat zou cool zijn, broer.