Opmerking: De podcastaflevering van deze week verwijst naar een eeuwenoud verhaal: “Hercules’ keuze”. Als je het nog nooit hebt gelezen, is het zeker de moeite waard om te doen.
Het verhaal is geschreven door Xenophon (430–354 v.Chr.), een oude Griekse historicus en leerling van de filosoof Socrates. Zijn Memorabilia is een verzameling socratische dialogen die de verdediging beweert vast te leggen die Socrates voor zichzelf verdedigde tijdens zijn proces voor de Atheners. Terwijl hij pleit tegen traagheid en vóór de gunstige effecten van werk, vertelt Socrates ‘De keuze van Hercules’, een fabel die zijn oorsprong vond bij de filosoof Prodicus.
Dit verhaal was populair gedurende de 18e eeuw en werd vaak bestudeerd door jongeren en afgebeeld door kunstenaars. John Adams gebruikte het om zijn leven te leiden en wilde een illustratie maken van het verhaal als ontwerp voor het Grote Zegel van de nieuwe natie. De kracht van allegorie ligt in haar vermogen om een diepgaande waarheid over te brengen: dat er kan geen zoetheid zijn zonder bitterheider is geen groei en geen echt geluk zonder uitdaging, inspanning en deugd.
Hercules’ keuze
Van de Memorabilia
Door Xenophon, ca. 371 BC
Toen Hercules zich in dat deel van zijn jeugd bevond waarin het voor hem normaal was om na te denken over welke levensloop hij zou moeten volgen, trok hij zich op een dag terug in een woestijn, waar de stilte en eenzaamheid van de plaats zijn meditaties enorm bevorderden.
Terwijl hij nadacht over zijn huidige toestand en diep in zichzelf verbijsterd was over de levensstaat die hij moest kiezen, zag hij twee vrouwen met een groter dan normaal postuur naar hem toe komen. Een van hen had een zeer nobel voorkomen en een sierlijke houding; haar schoonheid was natuurlijk en moeiteloos, haar persoon schoon en onberispelijk, haar bewegingen en gedrag vol bescheidenheid, en haar jurk was zo wit als sneeuw. De ander wilde alle natuurlijke schoonheid en proporties van de eerste; zijn persoon was, dankzij luxe en gemak, zo opgezwollen dat hij volkomen onevenredige en onaangename dimensies bereikte. Ze had haar huidskleur mooier en blozender geschilderd dan deze in werkelijkheid was, en ze probeerde sierlijker dan normaal over te komen in haar houding, met een mengeling van genegenheid in al haar gebaren. Vaak richtte ze haar ogen op zichzelf en richtte ze vervolgens naar de aanwezigen om te zien of iemand naar haar keek, en af en toe keek ze naar de figuur die ze in haar eigen schaduw maakte.
Toen ze dichterbij kwamen, ging de eerste met dezelfde kalme stap verder, terwijl de tweede, in een poging haar voor te gaan, naar Hercules rende en hem toesprak:
“Mijn beste Hercules”, zegt hij, “ik merk dat je erg verdeeld bent in je gedachten over welke levenswijze je moet kiezen; wees mijn vriend en volg mij; ik zal je in het bezit van plezier brengen, en buiten het bereik van pijn, en je verwijderen van al het lawaai en de onrust van het zakendoen. Zaken van vrede of oorlog zullen niet de macht hebben om je te storen. Je hele streven zal zijn om je leven gemakkelijk te maken en om elk zintuig te vermaken met de nodige bevrediging. Weelderige tabletten, rozenbedden, wolken van parfums, muziekconcerten, massa’s schoonheden, ze staan allemaal klaar om je te ontvangen naar deze regio van geneugten, naar deze wereld van plezier, en zeg voor altijd vaarwel tegen zorgen, pijn, zaken.
Toen Hercules de vrouw op deze manier hoorde praten, wilde hij haar naam weten; waarop ze antwoordde: ‘Mijn vrienden en degenen die mij goed kennen noemen mij Geluk; maar mijn vijanden en degenen die mijn reputatie willen schaden, hebben mij de naam Plezier gegeven.’
Op dit punt kwam de andere dame dichterbij en sprak de jonge held op een heel andere manier aan.
‘Hercules’, zegt ze, ‘ik bied mezelf aan jou aan, want ik weet dat je afstamt van de goden, en blijk geeft van deze liefde voor deugd en toepassing op studies die geschikt zijn voor jouw leeftijd. Dit geeft mij de hoop dat je, zowel voor jezelf als voor mij, een onsterfelijke reputatie zult verwerven. Maar voordat ik je uitnodig in mijn gezelschap en vriendschap, zal ik open en oprecht tegen je zijn, en als een vaste waarheid moeten vaststellen dat er niets echt kostbaars is dat kan worden gekocht zonder zwoegen en zwoegen. De goden hebben vastgesteld een prijs voor elk koninklijk en nobel genoegen. Als je de gunst van de godheid wilt verwerven, moet je ernaar streven die te aanbidden; als je vrienden wilt zijn met goede mannen, moet je studeren om hen te dienen; dit zijn de enige voorwaarden waaronder ik geluk kan voorstellen.
Hier onderbrak de godin van het plezier haar toespraak: ‘Kijk,’ zei ze, ‘Hercules, volgens zijn eigen bekentenis is de weg naar zijn genoegens lang en moeilijk; terwijl degene die ik voorstel kort en gemakkelijk is.’ “Helaas!” zei de andere dame, wiens gezicht straalde van hartstocht vol minachting en medelijden, “wat zijn de genoegens die u voorstelt? Eten voordat u honger hebt, drinken voordat u dorst heeft, slapen voordat u moe bent; uw eetlust stillen voordat deze is aangewakkerd. U hebt nog nooit de heerlijkste muziek gehoord, namelijk de lof van uzelf; noch het mooiste voorwerp gezien, dat is het werk van uw eigen handen. Uw toegewijden brengen hun jeugd door in dromen van verkeerde genoegens, terwijl ze zich opstapelen angst, kwelling en wroeging vanwege de ouderdom”.
“Wat mij betreft, ik ben een vriend van goden en goede mensen, een welkome metgezel van de ambachtsman, bewaker van het huis van de vaders van gezinnen, beschermheer en beschermer van dienaren, metgezel van alle ware en genereuze vriendschappen. De banketten van mijn toegewijden zijn nooit duur, maar altijd heerlijk; want niemand eet of drinkt ervan, tenzij hij wordt uitgenodigd door honger en dorst. Hun slaap is diep en hun ontwaken vrolijk. Mijn jonge mensen hebben het genoegen zichzelf te horen prijzen door degenen die er zijn en degenen die er zijn. van leeftijd, om geëerd te worden door degenen die jong zijn. Kortom, mijn volgelingen worden begunstigd door de goden, geliefd door hun kennissen, gewaardeerd door hun land, en na het einde van hun arbeid, geëerd door het nageslacht.
