Een nieuw boek beschrijft de boeiende twintigjarige relatie van de gerespecteerde kunstenaars aan de hand van hun foto’s en foto’s intieme correspondentie
Pietro Hujar EN Paolo Thek ze ontmoetten elkaar voor het eerst tijdens een reis naar Key West, Florida, in 1956, waarbij Hujar de eerste maakte van wat vele portretten van Thek zouden worden. Op het moment dat deze foto’s werden gemaakt, waren het twee jonge kunstenaars (respectievelijk net 22 en 23 jaar oud) die hun professionele dimensie nog niet hadden gevonden en hun kunst en hun relaties met andere mensen nog steeds aan het scherpen waren. In het daaropvolgende decennium werden ze geliefden en maakten ze enorme artistieke stappen: Thek werd een veelgeprezen kunstenaar, en Hujar vestigde zich als commercieel fotograaf terwijl hij veel van de portretten maakte die zijn status in de canon van de 20e-eeuwse fotografie zouden versterken, zij het postuum. Vanuit het perspectief van vandaag – wetende dat het echtpaar op het punt stond verwikkeld te raken in een romantische en creatieve relatie die twintig jaar zou duren – is het onmogelijk om deze vroege portretten niet te voorzien van het soort onheilspellende betekenis die maar heel weinigen van ons de gave hebben om intuïtief te zijn terwijl we ons onbewust door de gedenkwaardige ontmoetingen van ons leven bewegen.
Vanaf die eerste ontmoeting zou hun aan-en-uit-relatie – deels romantiek, deels vriendschap, deels creatieve alliantie – duren tot 1975, en reizen door Europa en de Verenigde Staten omvatten. Hun meeslepende verhaal is gedeeltelijk bewaard gebleven in hun respectievelijke foto’s en in een periodieke maar koortsachtige correspondentie (helaas zijn alleen de brieven van Thek bewaard gebleven). Nu zijn deze kostbare relikwieën verzameld in een nieuw boek, Blijf van niets afgepubliceerd door Primaire Informatie.
De redacteur van het boek, Francis Schichtel, werd ondergedompeld in het digitaliseringsproces van het Peter Hujar-archief toen hij gefascineerd raakte door het paar. “Ik heb elk filmrolletje bekeken, van begin tot eind, en zag hun relatie zich ontvouwen in de negatieven. Het voelde alsof ik al hun reizen en experimenten zag, niet alleen Peter die Paul fotografeerde en vice versa, maar alle verhalen die mensen over hen vertelden. Hun artistieke verhalen zijn zo interessant, vooral omdat Pauls belangrijkste werk verdween en Peter pas beroemd werd na zijn dood. Toch hielden de mensen om hen heen hun verhaal levend, ook al was niets ooit helemaal duidelijk”, zegt Schichtel. “Alles had een mythische, onduidelijke kwaliteit, die mij aantrok.”
Hoewel er een discontinuïteit in het gesprek zit – Thek had geen goede staat van dienst wat betreft het opslaan van zijn spullen – lijkt het door het lezen van één kant van het gesprek mogelijk om op fantasierijke wijze de contouren van Hujar te volgen bij gebrek aan zijn antwoord. “Toen ik de brieven voor het eerst in het archief vond, waren ze allemaal niet in de juiste volgorde”, herinnert Schichtel zich. “Toen ik ze organiseerde, was ik bang dat het een probleem zou zijn als alleen de brieven van Paul bewaard zouden blijven, maar in werkelijkheid maakt het de zaken interessanter. Je vult zelf de lege plekken in; je stelt jezelf aan de kant van Peter, ontvangt de brieven en vraagt je af hoe hij zich zou hebben gevoeld toen hij ze las.”
Voor Schichtel is een van zijn favoriete voorbeelden van de correspondentie een ansichtkaart uit 1961 van het strand op Long Island. Thek omringde een eenzame zonaanbidder in de menigte en krabbelde op de achterkant: ‘Een foto van gelukkige mensen, behalve ik, ik werd gezien terwijl ik naar je zocht.’ Een andere Een bijzonder gedenkwaardig gedeelte is Thek’s eerste reis naar Europa in 1962, voordat hij Hujar in Italië ontmoette. ‘De brieven van die reis hebben zo’n gevoel van opwinding en avontuur. Er zijn explosies, deze segmenten waarin Paul veel schrijft. Dat deel lijkt mij altijd bijzonder mooi.’
Het lezen van Thek’s handgeschreven brieven en ansichtkaarten, met krabbels en aantekeningen, voelt veel intiemer en levendiger dan het lezen van een transcriptie. “Na deze brieven begreep ik het werk van Thek beter”, vervolgt Schichtel. “Academisch schrijven doet hem zo onaantastbaar lijken, maar in brieven is hij grappig, zelfbewust en neemt hij zichzelf niet serieus.” Uit deze privécorrespondentie blijkt dat de kunstenaar charmant, spontaan, oneerbiedig en niet weinig veeleisend is. “Paul vraagt Peter altijd om dingen!” Schichtel zegt: “In elke brief staat een verzoek. Soms vroeg ik me af of Peter zich ergerde!”
Welke inzichten kunnen we uit de fotografie van Hujar halen in de loop van zijn relatie met Thek? “Je ziet hem serieuzer worden en begrijpen wat hij wilde dat zijn werk betekende, en dat sluit ook aan bij de manier waarop hij Paul fotografeerde: het wordt experimenteler, intiemer”, zegt Schichtel. Maar naarmate Hujars techniek verfijnder en onderscheidender wordt, is zijn visie vanaf het begin opmerkelijk duidelijk. “Er is een vroege foto waarop Paul op een bank zit, met zijn hoofd tegen de muur. Het is prachtig gecomponeerd, maar als je het vergelijkt met later werk, wordt die kenmerkende stijl duidelijk. Peter vond het wiel niet opnieuw uit, maar het werk lijkt op hem, vooral de laatste foto’s van het boek uit de jaren zeventig.”
Uiteindelijk brak hun relatie rond 1975 af, maar het succes van een relatie mag nooit uitsluitend worden bepaald door het vermogen om zichzelf voor altijd in stand te houden. Stay Away From Nothing geeft ons waardevol inzicht in een belangrijke alliantie van twintig jaar waarin beide mannen elkaar konden pushen en inspireren. Hujar bleef ideeën ontwikkelen en Hujar vond een nieuw soort vrijheid door Thek te filmen, die de hoofdrol speelde in enkele van zijn eerste naakt- en masturbatieshots. Hun reis naar de catacomben van Palermo in 1963 vormde de basis voor Hujars diep persoonlijke serie, Portraits in Life and Death, het enige boek dat hij tijdens zijn leven publiceerde. En voor Thek was het zien van lijken ‘die gebruikt werden om een kamer te versieren, zoals bloemen’ een voorbode van zijn werken van ‘vlees’, wat hem wereldwijde kunstfaam zou opleveren.
“Een van de vragen die mensen mij steeds stellen is: ‘Wat vonden ze leuk aan elkaar?’ Nou ja, ze waren allebei buitengewoon mooi, en dat mag niet over het hoofd worden gezien”, benadrukt Schichtel. Afgezien van al het andere is Stay Away From Nothing een aangrijpend en charmant liefdesverhaal. Thek’s brieven op het toppunt van passie zijn ontwapenend, boeiend en wellustig. Zoals alle goede liefdesverhalen eindigt het niet gelukkig, maar daar gaat het niet om. “Het wordt triest tegen het einde”, zegt Schichtel, “maar ze zijn zo romantisch. Dat is het onderliggende gevoel van het boek. Er is zo’n diepe liefde.”
Blijf van niets af wordt uitgegeven door Primary Information en is nu beschikbaar.
