We praten over de tijd die we op het werk doorbrengen alsof het een vast gegeven is: iets buiten ons en iets waar we ‘goed mee omgaan’ of ‘waar we geen genoeg van kunnen krijgen’. Mensen geloven oprecht dat het probleem de klok is. Maar hoe meer je kijkt naar hoe de hersenen ervaringen verwerken, hoe minder waar dit wordt.
Mensen voelen zich niet onder druk gezet omdat ze te veel taken hebben. Ze voelen zich onder druk gezet omdat hun brein de tijd zo construeert dat alles urgent of onmogelijk lijkt om in te halen.
De moderne neurowetenschap onderstreept dit al enige tijd. Onze ervaring van tijd – wat snel, langzaam, overweldigend of ‘niet genoeg’ voelt – is niet het aflezen van een interne stopwatch. Het is een verhaal dat de hersenen construeren met behulp van voorspelling, geheugen, emotionele toestand en identiteit.
Met andere woorden: je hersenen nemen de tijd niet waar. Je hersenen genereren het. Of we kunnen het op een andere manier zeggen. Het brein voorspelt de tijd, maar meet deze niet.
In plaats van de tijd objectief bij te houden, gebruiken de hersenen patronen en context om in te schatten hoe lang dingen duren. Het vertrouwt op geheugen en zintuiglijke informatie om een zinvolle tijdlijn te creëren. Maar het probleem is dat deze interne schattingen dramatisch veranderen, afhankelijk van wat er binnenin ons gebeurt.
Wanneer uw systeem stabiel en gereguleerd is, breidt uw interne tijdsbesef zich uit. U kunt helder denken, beslissingen nemen vanuit het deel van uw hersenen dat is gebouwd voor het oplossen van problemen, en de dag doorkomen zonder voortdurend het gevoel te hebben dat u achterop raakt. Integendeel, als je gestrest of mentaal overbelast bent, versnellen de hersenen alles. De tijd “krimpt” en je verliest je gevoel van keuzevrijheid. Minuten verdwijnen en zelfs de eenvoudigste taken voelen gehaast aan.
De externe kalender is niet veranderd, nog steeds die van jou interne klok ha.
Stress en emotie vervormen de tijdsbeleving
Onder stress raken de hersenen hypergefocust op het voorspellen van: Wat kan er misgaan? Wat mis ik? Wat ben ik vergeten? Wat is de volgende stap?
Dit leidt de aandacht af van de continue verwerking en richt zich op het monitoren van bedreigingen, waardoor de tijd gefragmenteerd en chaotisch lijkt.
Emotie doet iets soortgelijks. Als je angstig bent, wordt je interne tijdlijn onstabiel en inconsistent. Aan de andere kant, als je gebukt gaat onder onopgeloste emotionele patronen of ervaren kringen uit het verleden, lijkt het heden gecomprimeerd en lijkt de toekomst ver weg. Dit is precies de reden waarom het lijkt alsof hele maanden in één moment voorbijgaan, maar toch kunnen individuele dagen vreemd zwaar of gespannen aanvoelen.
We ervaren de tijd niet zoals die is, maar zoals onze interne staat er vorm aan geeft.
Identiteit speelt een grotere rol dan je zou denken
Je identiteit – wie je denkt dat je nu bent en wie je denkt dat je al zou moeten zijn – heeft een directe impact op je tijdsbesef. Wanneer er een grote kloof gaapt tussen je huidige zelf en het zelf waarvan je denkt dat je het inmiddels ‘zou moeten’ zijn geworden, interpreteren de hersenen dit als een vertraging.
Mensen met een gespannen identiteit voelen zich vaak voortdurend achterop, zelfs op dagen dat hun werkdruk redelijk is. Het creëert een stille druk onder alles wat ze doen.
Het is belangrijk om te onderkennen dat dit geen kwestie is van luiheid of gebrek aan discipline, maar van een vertekende tijdelijke ervaring, gevormd door identiteitsspanning.
Omdat twee mensen met hetzelfde schema de tijd anders waarnemen
Elke leider heeft het gezien, maar kan het niet altijd uitleggen: twee medewerkers met dezelfde deadlines, dezelfde werklast en zelfs dezelfde tools, maar de één blijft stabiel en de ander is overweldigd.
Van buiten zien ze er identiek uit, maar van binnen leven ze in totaal verschillende tijdelijke werelden.
Het zenuwstelsel van een persoon is voldoende gereguleerd om de hersenen in staat te stellen de tijd consistent te volgen. De ander verkeert in een chronische voorspellende overdrive en ervaart tijd als iets ongrijpbaars en meedogenloos.
Aandacht vormt het weefsel van de tijd
Er is een reden waarom diep werk langzaam en ruimtelijk aanvoelt, terwijl dagen vol onderbrekingen in een oogwenk verdwijnen.
Dit komt omdat aandacht de hersenen voldoende informatie geeft om een rijke en continue temporele reeks op te bouwen. Fragmentatie doet het tegenovergestelde. Wanneer je aandacht verstrooid is, wordt de tijd schaars. Het verliest zijn structuur en lijkt korter.
Dit is niet alleen onaangenaam. Maar het verandert ook de manier waarop mensen zich hun werkdag herinneren, hoe ze hun voortgang evalueren en hoe capabel ze zich voelen.
Wanneer bedrijven onbedoeld dagen vol micro-onderbrekingen ontwerpen, nemen ze niet zomaar af productiviteit– veranderen de subjectieve tijdsbeleving van werknemers.
En mensen nemen heel andere beslissingen als ze het gevoel hebben dat de tijd verdwijnt.
Wat dit betekent voor modern werk
Als tijdsdruk en overweldiging voortkomen uit een interne tijdvervorming in plaats van uit een externe tijdschaarste, dan moeten onze gesprekken over productiviteit fundamenteel veranderen.
En dit heeft niet betrekking op “beter tijdmanagement”. Het gaat over het verminderen van de interne toestanden die de manier waarop mensen tijd ervaren vervormen.
Leiders kunnen hier meer invloed op uitoefenen dan ze denken door de volgende strategieën te gebruiken:
1) Verminder onnodige chronische stressoren om te voorkomen dat de perceptie van tijd onbruikbaar wordt vervormd.
2) Bescherm ononderbroken focusvensters als basis voor een samenhangende tijdservaring.
3) Wees opzettelijk en urgent: De constante urgentie zorgt ervoor dat de hersenen opnieuw worden bedraad om in een gecomprimeerde, reactieve tijdlijn te leven.
4) Bied een duidelijke en concrete toekomst aan: een stabiel gevoel van “waar ik heen ga” helpt mensen zich verankerd te voelen, in plaats van zich voortdurend achterop te voelen.
Het echte werk bestaat niet uit het proppen van meerdere taken in een vast aantal uren, maar uit het helpen van mensen om te leven volgens een interne tijdlijn die niet wordt verstoord door stress en identiteitsdruk.
De kloktijd zal altijd in hetzelfde tempo bewegen. Maar de tijd die zorgt voor burn-out, helderheid, prestaties en besluitvorming, is de tijd die je brein van binnenuit opbouwt.
Het begrijpen van dit verschil verandert alles.
