Soms kan het doen van een internetquiz op een willekeurige dinsdagavond je leven veranderen, eerst ten goede en dan ten kwade.
Heeft u last van heftige prikkels, zoals harde geluiden, sterke geuren of cafeïne? Ben je diep geraakt door kunst of natuur? Voel jij je overweldigd als er veel om je heen gebeurt? Worstel jij met grote veranderingen?
Zolang ik me kan herinneren, leek het alsof ik het leven intenser voelde dan veel andere mensen. Ik leef mijn dagen gevild, blootgesteld aan de wereld. Ik kan het eten, de oceaan en de bloemen ruiken als niemand anders dat lijkt. Een prachtige zonsopgang zal mij in extatische vervoering brengen. Ik ben gefascineerd en betoverd door de kleinste dagelijkse gebeurtenissen.
Grote sociale evenementen, zoals bruiloften, kunnen mij overweldigd laten tot op het punt van dissociatie. Toen ik op de snelweg reed, zag ik eens een bestuurder uitwijken om opzettelijk met zijn banden een bruine slang te raken. Ik huilde zo hard dat ik moest stoppen. Omdat het niet alleen die slang was. Een ogenblik leken die wreedheid en dat lijden verbonden met al die andere wreedheden en dat lijden, onderdeel van hetzelfde onzichtbare complot, en het gebeurde allemaal. Nu. Zou iemand anders het kunnen horen? allemaal tegelijkvroeg ik mezelf af.
Dan de quiz. Een etiket. Ik was een hoogsensitief persoon.
De term ‘Hoog Sensitief Persoon’ (HSP) was dat wel bedacht door psycholoog Elaine Aron halverwege de jaren negentig. Volgens Aron en daaropvolgende onderzoekers hebben HSP’s een hoge mate van gevoeligheid voor sensorische verwerking, een biologisch beïnvloede persoonlijkheidskenmerk (zoals introversie en extraversie) dat ingebed is in het zenuwstelsel. De theorie is dat de HSP beter reageert op prikkels, ervaringen dieper verwerkt, zeer goed is afgestemd op esthetische invloeden en een levendige en complexe innerlijke wereld ervaart. Hoewel het geen stoornis is die kan worden gediagnosticeerd door een psycholoog of via een officiële test, onderzoeken hebben gevonden er zijn verschillen in de hersengebieden van mensen die zeer gevoelig zijn voor sensorische verwerking.
Na de online quiz las ik alles wat ik kon over mijn nieuwe label. Ik schreef me in voor een e-mailnieuwsbrief voor HSP’s en behandelde die als een bijbel. Er waren filosofische citaten, foto’s van planken en weelderige bossen, discussies over de pijn van het mens-zijn. Dit waren mijn mensen. Dit was ik. Ik voelde me gezien.
Het duurde niet lang voordat het HSP-zijn in mijn identiteit doordrong. Ik trok hem als een trui over mijn hoofd en sloeg beide armen strak om mijn lichaam. Het was troostend, bevestigend en versterkend – totdat dat niet meer het geval was.
Zeven gewone HSPS-geluiden Moet vermijden, je leest de titels van artikelen online. Waarom hoogsensitieve mensen vóór elke sociale situatie hun triggers moeten identificeren; Elf PAS-dingen Hij moet zich vredig voelen.
Ik beschouwde het HSP-zijn vooral als een geschenk. Het laadt het dagelijks leven op met schoonheid en betekenis en geeft mijn schrijven meer diepgang. Maar ik herkende ook de negatieve aspecten en had soms moeite met de uitdaging om alles zo diep te voelen. Maar nu leek het erop dat ik mezelf moest beschermen, mijn wereld moest genezen, op manieren waar ik nog niet eens aan had gedacht.
De nieuwsbrief en de sociale media-accounts die ik begon te volgen, vertelden me dat er dingen waren die ik wel en niet kon doen. Dingen ik moet hebben om vrede te voelen. Ze vertelden me dat ik kwetsbaar was en altijd het risico liep te bezwijken door een burn-out. Ze gaven me een dagelijkse to-do-lijst, items zoals ‘omgevingsscans’ om ongewenste prikkels te vermijden. Er was een link naar een hoed met het woord “overwhelmed” op de voorkant gedrukt. Deze online wereld heeft me geleerd mijn persoonlijkheid te transformeren in een pathologie, om al mijn ervaringen – verleden, heden en toekomst – te zien door de lens van mijn label. Toen ik dat deed, veranderde de wereld van een soms stressvolle plek in een wereld vol bedreigende landmijnen.
Ik ben heel goed geworden in het privé herhalen van toekomstige gebeurtenissen in mijn hoofd uit naam van zelfbehoud: als ik te lang aan die verjaardagsborrels doe, voel ik me overweldigd en slaap ik niet goed, dan ben ik morgen heel moe, maar krijg ik hoofdpijn van de koffie, dan kan ik me niet concentreren tijdens dit werkgesprek, en dan en dan en dan. Ik somde mijn angsten op totdat ze werkelijkheid werden, terwijl mijn gedachten me aan een fantoomriem meesleepten.
Ik besefte al snel dat ik een mentale kooi rond mijn gevoeligheid had gecreëerd, waardoor deze in angst veranderde. Hoe meer ik me erop concentreerde, hoe meer stress ik voelde en hoe meer ik mijn omgeving moest beheersen om mezelf te beschermen.
De afgelopen jaren zijn zelflabeling en zelfdiagnose steeds gebruikelijker geworden, omdat mensen zich wenden tot online informatie, symptoomtaal en identiteitsstructuren om hun innerlijke ervaring te begrijpen. Maar experts waarschuwen dat dit soms eerder schadelijk dan nuttig kan zijn.
“Omdat we tegenwoordig toegang hebben tot zoveel informatie en sommige psychologische diagnoses en presentaties onderdeel zijn geworden van het algemene discours, kan zelfdiagnose een probleem zijn”, zegt Hannah Jensen, een klinisch psycholoog aan Victoria’s Surf Coast. “Sommige mensen kunnen hyperwaakzaam worden voor zelfgediagnosticeerde symptomen, wat kan leiden tot meer stress zonder de steun van een getrainde professional. De diagnose kan ook onjuist zijn, of mensen kunnen passende emotionele ervaringen overpathologiseren – verdriet of verdriet kan bijvoorbeeld als depressie worden bestempeld.”
Ik had een label gekregen waardoor ik me begrepen voelde, maar ik was het vermogen kwijtgeraakt om mijn leven te zien zoals het is: ervaringen van moment tot moment waarop ik als individueel mens kan reageren, niet een persoonlijkheidskenmerk dat bepaalt hoe ik in de wereld opereer.
Ik wilde genieten van het ‘goede’ zonder te lijden onder het ‘slechte’ van het HSP-zijn, maar ik wilde ook niet in een bubbeluniversum leven dat ik zelf had gecreëerd. Was het mogelijk? Ik begon me af te vragen of ik meer macht had dan het label mij had geleerd.
Het blijkt dat de hersenen extreem kneedbaar zijn als het gaat om hoe we op de wereld reageren. In de loop van de tijd leerde ik technieken voor cognitieve herscholing en grondingspraktijken, maar het allerbelangrijkste: ik leerde dat gevoeligheid een biologische neiging is, en geen vaste identiteit. Mijn zenuwstelsel is misschien een beetje anders bedraad, maar ik kan nog steeds mijn aandacht richten, en als ik stop met het scannen van de wereld op bedreigingen, ben ik meer bereid de pure magie van het leven op te merken.
Ik heb me afgemeld voor die nieuwsbrief en nu kent mijn leven weinig overweldiging, maar net zoveel schoonheid en verwondering. Voordat ik me gezien voelde. Nu voel ik me vrij. Ik weet welke ik verkies.
