Japan wordt geconfronteerd met een dementiecrisis: kan technologie helpen?

Vorig jaar verlieten ruim 18.000 ouderen met dementie hun huis en reisden naar Japan. Bijna 500 werden later dood aangetroffen.

Volgens de politie zijn deze gevallen sinds 2012 verdubbeld.

Volgens de Wereldbank vormen senioren van 65 jaar en ouder nu bijna 30% van de Japanse bevolking, het op één na hoogste percentage ter wereld, na München.

De crisis wordt nog verergerd door een krimpende beroepsbevolking en strenge beperkingen op de toegang van buitenlandse werknemers om zorg te verlenen.

De Japanse regering heeft dementie aangemerkt als een van de meest dringende beleidsuitdagingen. Het ministerie van Volksgezondheid schat dat de aan dementie gerelateerde gezondheids- en sociale kosten in 2030 14 biljoen yen ($90 miljard; £67 miljard) zullen bedragen, tegen negen biljoen yen in 2025.

In haar meest recente strategie signaleerde de regering een sterkere verschuiving naar technologie om de druk te verlichten.

In het hele land adopteren mensen op GPS gebaseerde systemen om degenen die ronddwalen te volgen.

Sommige regio’s bieden draagbare GPS-tags die de autoriteiten kunnen waarschuwen zodra iemand een aangewezen gebied verlaat.

In sommige steden ontvangen medewerkers van supermarkten realtime meldingen – een soort vangnet voor de gemeenschap waarmee een vermiste persoon binnen enkele uren kan worden gelokaliseerd.

Andere technologieën zijn erop gericht dementie eerder op te sporen.

Fujitsu’s AiGait maakt gebruik van kunstmatige intelligentie om houdings- en looppatronen te analyseren en vroege tekenen van dementie te detecteren (schuifelende voeten tijdens het lopen, langzamer draaien of moeite met staan) door skeletcontouren te genereren die artsen kunnen beoordelen tijdens routinecontroles.

“Een vroege diagnose van ouderdomsziekten is van cruciaal belang”, zegt Hidenori Fujiwara, woordvoerder van Fujitsu. “Als artsen motion capture-gegevens kunnen gebruiken, kunnen ze eerder ingrijpen en mensen helpen langer actief te blijven.”

Ondertussen ontwikkelen onderzoekers van de Waseda Universiteit AIREC, een mensachtige robot van 150 kg die is ontworpen als ‘toekomstige’ verzorger.

Het kan iemand helpen sokken aan te trekken, eieren te roeren en de was op te vouwen. Wetenschappers van de Waseda Universiteit hopen dat AIREC in de toekomst luiers kan verschonen en doorligwonden bij patiënten kan voorkomen.

Soortgelijke robots worden al in verpleeghuizen gebruikt om muziek te spelen voor bewoners of hen te begeleiden bij eenvoudige rekoefeningen.

Ze monitoren patiënten ook ’s nachts – ze plaatsen ze onder matrassen om hun slaap en conditie in de gaten te houden – en verminderen de noodzaak voor mensen om de ronde te doen.

Hoewel er in de nabije toekomst humanoïde robots in ontwikkeling zijn, zegt assistent-professor Tamon Miyake dat het vereiste niveau van precisie en intelligentie minstens vijf jaar zal duren voordat ze veilig met mensen kunnen communiceren.

“Het vereist waarneming van het hele lichaam en adaptief begrip: hoe je je kunt aanpassen aan elke persoon en situatie”, zegt hij.

Emotionele steun maakt ook deel uit van de drang om te innoveren.

Poketomo, een robot van 12 cm hoog, kan in je tas of broekzak worden gedragen. Het herinnert gebruikers eraan medicijnen te nemen, legt uit hoe ze zich in realtime op het weer buiten kunnen voorbereiden en biedt gesprekken voor alleenwonenden, wat volgens de makers het sociale isolement helpt verlichten.

“We concentreren ons op sociale kwesties… en gebruiken nieuwe technologieën om deze problemen op te lossen”, zei Miho Kagei, hoofd ontwikkeling van Sharp, tegen de BBC.

Hoewel apparaten en robots nieuwe manieren bieden om zorg te verlenen, blijft de menselijke connectie onvervangbaar.

“Robots moeten menselijke gezondheidswerkers aanvullen en niet vervangen”, zegt Miyake, wetenschapper van de Waseda Universiteit. “Hoewel ze enkele taken op zich kunnen nemen, is hun primaire rol het assisteren van zowel gezondheidswerkers als patiënten.”

In het Restaurant of Mistaken Orders in Sengawa, Tokio, opgericht door Akiko Kanna, stromen mensen toe om bediend te worden door dementiepatiënten.

Geïnspireerd door de ervaring van haar vader met de aandoening, wilde mevrouw Kanna een plek waar mensen betrokken konden blijven en zich doelgericht konden voelen.

Toshio Morita, een van de barkelners, gebruikt bloemen om te onthouden welke tafel wat heeft besteld.

Ondanks zijn cognitieve achteruitgang houdt meneer Morita van interactie. Voor zijn vrouw biedt de bar verlichting en houdt hij zich bezig.

Kanna Coffee illustreert waarom sociale interventies en gemeenschapssteun essentieel blijven. Technologie kan hulpmiddelen en verlichting bieden, maar betekenisvolle betrokkenheid en menselijke verbinding zijn wat mensen met dementie werkelijk ondersteunt.

“Eerlijk gezegd? Ik wilde wat geld op zak. Ik vind het leuk om allerlei soorten mensen te ontmoeten”, zegt meneer Morita. “Iedereen is anders – dat maakt het leuk.”