Uit een Indiase studie blijkt dat muziek patiënten helpt genezen onder narcose

Onder het felle licht van een operatiekamer in de Indiase hoofdstad Delhi ligt een vrouw roerloos terwijl chirurgen zich voorbereiden op het verwijderen van haar galblaas.

Ze is onder algemene verdoving: bewusteloos, bewusteloos en volledig onbeweeglijk gemaakt door een mengsel van medicijnen die een diepe slaap veroorzaken, het geheugen blokkeren, doffe pijn veroorzaken en haar spieren tijdelijk verlammen.

Maar te midden van het gezoem van monitoren en het gestage tempo van het chirurgische team resoneert er een zachte stroom fluitmuziek door de koptelefoon die op zijn oren is geplaatst.

Ook al leggen de medicijnen een groot deel van zijn hersenen stil, zijn gehoorpad blijft gedeeltelijk actief. Wanneer hij wakker wordt, zal hij sneller en duidelijker weer bij bewustzijn komen, omdat hij lagere doses anesthetica zoals propofol en opioïde pijnstillers nodig had dan patiënten die geen muziek konden horen.

Dit is tenminste wat a nieuw peer-reviewed onderzoek suggereert Maulana Azad Medical College, Delhi. Het onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Music and Medicine, biedt een aantal van de sterkste bewijzen tot nu toe dat muziek gespeeld tijdens algemene anesthesie de medicatiebehoefte bescheiden maar aanzienlijk kan verminderen en het herstel kan verbeteren.

Het onderzoek richt zich op patiënten die een laparoscopische cholecystectomie ondergaan, de standaardoperatie om de galblaas te verwijderen. De procedure is kort – meestal minder dan een uur – en vereist een bijzonder snel en “helder” herstel.

Om te begrijpen waarom onderzoekers zich tot muziek wendden, is het nuttig om de moderne praktijk van anesthesie te ontcijferen.

“Ons doel is vroegtijdig ontslag na de operatie”, zegt dr. Farah Husain, senior anesthesiespecialist en gecertificeerde muziektherapeut voor de praktijk. “Patiënten moeten wakker worden met een heldere, alerte en georiënteerde geest, en idealiter zonder pijn. Met beter pijnmanagement wordt de stressreactie verminderd.”

Om dit te bereiken is een zorgvuldig uitgebalanceerde mix van vijf of zes medicijnen nodig die samen de patiënt in slaap houden, pijn blokkeren, herinneringen aan een operatie voorkomen en de spieren ontspannen.

Bij procedures zoals laparoscopische verwijdering van de galblaas vullen anesthesiologen dit medicijnregime nu vaak aan met regionale “blokkades”: echogeleide injecties die de zenuwen in de buikwand verdoven.

“Algemene anesthesie plus blokkades zijn de norm”, zegt dr. Tanvi Goel, hoofdonderzoeker en voormalig senior bewoner van het Maulana Azad Medical College. “Wij doen dit al tientallen jaren.”

Maar het lichaam accepteert niet gemakkelijk een operatie. Zelfs onder narcose reageert het: verhoogde hartslag, verhoogde hormonen, bloeddrukpieken. Het verminderen en beheersen van deze cascade is een van de centrale doelstellingen van de moderne chirurgische zorg. Dr. Husain legt uit dat de stressreactie het herstel kan vertragen en ontstekingen kan verergeren, en benadrukt waarom zorgvuldig beheer zo belangrijk is.

De stress begint al vóór de eerste snee, met intubatie, d.w.z. het inbrengen van een beademingsslang in de luchtpijp.

Om dit te doen, gebruikt de anesthesioloog een laryngoscoop om de tong en het zachte weefsel aan de basis van de keel op te tillen, een duidelijk zicht te krijgen op de stembanden en de buis in de luchtpijp te leiden. Het is een routinematige stap van algemene anesthesie die de luchtwegen open houdt en nauwkeurige controle van de ademhaling van de patiënt mogelijk maakt terwijl deze bewusteloos is.

“Laryngoscopie en intubatie worden beschouwd als de meest stressvolle reactie tijdens algemene anesthesie”, zegt dr. Sonia Wadhawan, directeur-professor anesthesie en intensive care aan het Maulana Azad Medical College en supervisor van het onderzoek.

“Zelfs als de patiënt bewusteloos is en zich niets kan herinneren, reageert zijn lichaam nog steeds op stress met veranderingen in de hartslag, bloeddruk en stresshormonen.”

Zeker, medicijnen zijn geëvolueerd. De oude ethermaskers zijn verdwenen. In hun plaats zijn intraveneuze middelen, met name propofol, het hypnoticum dat berucht is geworden De dood van Michael Jackson maar gewaardeerd in operatiekamers vanwege het snelle begin en het schone herstel. “Propofol werkt binnen ongeveer 12 seconden”, merkt Dr. Goel op. “Wij geven er de voorkeur aan voor korte operaties zoals laparoscopische cholecystectomie, omdat het de ‘nawerkingen’ veroorzaakt door ingeademde gassen vermijdt.”

Het onderzoeksteam wilde weten of muziek de hoeveelheid propofol en fentanyl (een opioïde pijnstiller) die patiënten nodig hebben, kan verminderen. Minder medicatie betekent sneller herstel, stabielere vitale functies en minder bijwerkingen.

Daarom hebben ze een onderzoek ontworpen. Een proefproject waarbij acht patiënten betrokken waren, leidde tot een uitgebreid, elf maanden durend onderzoek onder 56 volwassenen in de leeftijd van ongeveer 20 tot 45 jaar, willekeurig toegewezen aan twee groepen. Ze kregen allemaal hetzelfde regime van vijf medicijnen: een medicijn dat misselijkheid en braken voorkomt, een kalmerend middel, fentanyl, propofol en een spierverslapper. Beide groepen droegen hoofdtelefoons met ruisonderdrukking, maar slechts één luisterde naar muziek.

“We vroegen patiënten om te kiezen tussen twee rustgevende instrumentale stukken: blokfluit of piano”, zegt Dr. Husain. “Het onbewuste heeft nog steeds gebieden die actief blijven. Zelfs als muziek niet expliciet wordt opgeroepen, kan impliciet bewustzijn tot gunstige effecten leiden.”

De resultaten waren verrassend.

Patiënten die aan muziek werden blootgesteld, hadden lagere doses propofol en fentanyl nodig. Ze ervoeren een soepeler herstel, lagere cortisol- of stresshormoonspiegels en een veel betere controle van de bloeddruk tijdens de operatie. “Omdat het vermogen om te horen intact blijft onder narcose,” schrijven de onderzoekers, “kan muziek nog steeds de interne toestand van de hersenen bepalen.”

Het was duidelijk dat de muziek de interne storm leek te kalmeren. “Het auditieve pad blijft actief, zelfs als je bewusteloos bent”, zegt dr. Wadhawan. “Misschien herinner je je de muziek niet meer, maar nemen je hersenen het op.”

Het idee dat de geest achter de verdovingssluier niet helemaal stil is, heeft wetenschappers al lang geïntrigeerd. Zeldzame gevallen van ‘intraoperatief bewustzijn’ laten zien dat patiënten zich flarden van gesprekken in de operatiekamer herinneren.

Als de hersenen stressvolle ervaringen tijdens een operatie kunnen oppikken en onthouden – zelfs als een patiënt bewusteloos is – dan kunnen ze wellicht ook positieve of geruststellende ervaringen, zoals muziek, vastleggen, zelfs zonder bewuste herinnering.

“We beginnen nog maar net te onderzoeken hoe het onderbewustzijn reageert op niet-farmacologische interventies zoals muziek”, zegt Dr. Husain. “Het is een manier om de operatiekamer menselijker te maken.”

Muziektherapie is niet nieuw in de geneeskunde; het wordt al lang gebruikt in de psychiatrie, revalidatie na een beroerte en palliatieve zorg. Maar zijn intrede in de intens technische, machinaal aangedreven wereld van de anesthesie markeert een stille verandering.

Als zo’n eenvoudige procedure het drugsgebruik zou kunnen terugdringen en het herstel zou kunnen bespoedigen, zelfs op bescheiden schaal, zou dit de manier kunnen veranderen waarop ziekenhuizen over chirurgisch welzijn denken.

Terwijl het onderzoeksteam de volgende studie voorbereidt waarin muziekondersteunde sedatie wordt onderzocht, voortbouwend op eerdere bevindingen, gonst er al één waarheid door de gegevens: zelfs als het lichaam stil is en de geest slaapt, lijkt het erop dat een paar zachte tonen de genezing op gang kunnen helpen.