Vijf hoogtepunten van een zeer controversiële klimaattop

In de drie decennia van dergelijke bijeenkomsten gericht op het creëren van een mondiale consensus over de manier waarop de opwarming van de aarde kan worden voorkomen en aangepakt, zal dit de boeken ingaan als een van de meest controversiële.

Veel landen waren woedend toen COP30 in Belém, Brazilië, zaterdag eindigde zonder melding te maken van fossiele brandstoffen die de atmosfeer opwarmden. Andere landen – vooral de landen die het meeste baat hebben bij voortzetting van de productie – voelden zich in het gelijk gesteld.

De top was een reality check van de mate waarin de mondiale consensus over wat te doen tegen de klimaatverandering is ingestort.

Hier zijn vijf kernpunten van wat sommigen de ‘COP van de waarheid’ noemen.

Brazilië: niet hun beste moment

Het belangrijkste aspect dat uit de COP30 naar voren zal komen is dat het klimaatschip nog steeds drijft

Maar veel deelnemers zijn ongelukkig omdat ze niet in de buurt kwamen van wat ze wilden.

En ondanks de grote warmte jegens Brazilië en president Luiz Inácio Lula da Silva heerst er frustratie over de manier waarop zij deze bijeenkomst hebben aangepakt.

Vanaf het begin leek er een kloof te bestaan ​​tussen wat president Lula met deze bijeenkomst wilde bereiken en wat COP-president André Corrêa do Lago voor mogelijk hield.

Daarom sprak Lula over routekaarten voor het opgeven van fossiele brandstoffen met de weinige wereldleiders die vóór de officiële start van de COP naar Belém waren gekomen.

Het idee werd door verschillende landen, waaronder Groot-Brittannië, overgenomen en binnen een paar dagen was er een campagne gaande om deze routekaart formeel in de onderhandelingen op te nemen.

Do Lago was niet blij. Zijn leidende ster was consensus. Hij wist dat het op de agenda zetten van de fossiele brandstoffenkwestie dit allemaal zou verbreken.

Hoewel de oorspronkelijke tekst van de overeenkomst enkele vage verwijzingen bevatte naar zaken die op een routekaart leken, waren ze binnen een paar dagen verdwenen en kwamen nooit meer terug.

Colombia, de Europese Unie en ongeveer 80 landen hebben geprobeerd een taal te vinden die een sterkere beweging in de richting van steenkool, olie en gas zou signaleren.

Om consensus te bereiken noemde Lago een mutirão, een soort Braziliaanse groepsdiscussie.

Het maakte de zaken nog erger.

Onderhandelaars uit Arabische landen weigerden zich aan te sluiten bij degenen die een uitweg uit de fossiele energie wilden.

De EU heeft weinig aandacht gekregen van grote fabrikanten.

“Wij maken het energiebeleid in onze hoofdstad, niet in de jouwe”, zei de Saoedische afgevaardigde tijdens een bijeenkomst achter gesloten deuren, aldus een waarnemer.

Au!

Niets kon de kloof overbruggen en de gesprekken balanceerden op de rand van de afgrond.

Brazilië had een levensreddend idee van routekaarten over ontbossing en fossiele brandstoffen die buiten de COP zouden bestaan.

Deze werden in de plenaire zalen hartelijk toegejuicht, maar de juridische geldigheid ervan is onzeker.

Ik had een slechte agent

Zij vormen de rijkste groep landen die nog bestaat Overeenkomst van Parijs maar deze COP was niet het mooiste uur van de Europese Unie.

Terwijl ze de noodzaak van een routekaart voor fossiele brandstoffen prezen, dreven ze zichzelf in een hoek over een ander aspect van de deal waar ze uiteindelijk niet onderuit konden komen.

Het idee om de financiering voor klimaatadaptatie te verdrievoudigen was al aanwezig in de oorspronkelijke tekst en bleef bestaan ​​tot aan het definitieve ontwerp.

De formulering was vaag, zodat de EU geen bezwaar maakte, maar belangrijker nog: het woord “verdrievoudiging” bleef in de tekst staan.

Toen de EU dus druk probeerde uit te oefenen op ontwikkelingslanden om het idee van een routekaart voor fossiele brandstoffen te steunen, had ze niets om de deal zoeter te maken, omdat het concept van verdrievoudiging al was ingebouwd.

“Over het geheel genomen zien we een in het nauw gedreven Europese Unie”, zegt Li Shuo van de Asia Society, al jarenlang een waarnemer van het klimaatbeleid.

“Dit weerspiegelt deels de machtsverschuiving in de echte wereld, de opkomende macht van de BASIC- en BRIC-landen en het verval van de Europese Unie.”

De EU ging tekeer, maar afgezien van een verdrievoudiging van de financiering tussen 2030 en 2035 moest zij de overeenkomst aanvaarden en bereikte zij weinig op het gebied van de fossiele brandstoffen.

De toekomst van de COP in kwestie

De meest hardnekkige vraag die hier op de COP30 in de loop van de twee weken werd gesteld, ging over de toekomst van het ‘proces’ zelf.

Twee vaak gehoorde standpunten:

Hoe absurd is het om duizenden mensen de halve wereld rond te laten vliegen om in gigantische tenten met airconditioning te zitten discussiëren over komma’s en verdraaide woordinterpretaties?

Hoe belachelijk is het dat de belangrijkste discussies hier, over de toekomst van de manier waarop we onze wereld van energie voorzien, om drie uur ’s nachts plaatsvinden onder afgevaardigden met slaapgebrek die al weken niet thuis zijn geweest?

Het COP-idee heeft de wereld goed gediend bij het verwezenlijken van het klimaatakkoord van Parijs, maar dat is tien jaar geleden en veel deelnemers zijn van mening dat het niet langer een duidelijk en krachtig doel dient.

“We kunnen het niet volledig buiten beschouwing laten”, vertelde Harjeet Singh, een activist van het Fossil Fuel Treaty Initiative, aan BBC News.

“Maar het vereist aanpassing. We zullen processen buiten dit systeem nodig hebben als aanvulling op wat we tot nu toe hebben gedaan.”

Energiekosten en geldige vragen over hoe landen een netto-nuluitstoot bereiken zijn nog nooit zo cruciaal geweest – toch lijkt het idee van COP ver verwijderd van het dagelijkse leven van miljarden mensen.

Het is een consensusproces dat uit een andere tijd komt. Wij zijn niet meer in die wereld.

Brazilië heeft een aantal van deze problemen onderkend en heeft geprobeerd van hen een ‘implementatiepolitieagent’ te maken en zich meer te concentreren op de ‘energieagenda’. Maar niemand weet echt wat die ideeën eigenlijk betekenden.

COP-leiders lezen de zaal: ze proberen een nieuwe aanpak te vinden die nodig is, anders verliest deze conferentie alle relevantie.

De handel komt voort uit de kou

Voor het eerst is de wereldhandel een van de belangrijkste kwesties in deze gesprekken geworden. Volgens ervaren COP-watcher Alden Meyer van de klimaatdenktank E3G is er een ‘georkestreerde’ poging gedaan om dit in elke onderhandelingsruimte aan de orde te stellen.

“Wat heeft dit met klimaatverandering te maken?” denk je waarschijnlijk.

Het antwoord is dat de Europese Unie van plan is een grensbelasting in te voeren op een aantal koolstofrijke producten, zoals staal, meststoffen, cement en aluminium, en dat veel van haar handelspartners, met name China, India en Saoedi-Arabië, daar niet blij mee zijn.

Ze zeggen dat het niet juist is als een groot handelsblok een zogenaamde unilaterale maatregel oplegt – ‘unilateraal’ is de technische term – op deze manier omdat het de goederen die ze in Europa verkopen duurder maakt – en daardoor minder concurrerend.

Europeanen zeggen dat dit verkeerd is, omdat de maatregel niet gericht is op het onderdrukken van de handel, maar op het terugdringen van de opwarming van de aarde en het aanpakken van de klimaatverandering. Ze laten hun producenten van deze producten al belasting betalen voor de uitstoot die ze veroorzaken en zeggen dat de grensbelasting een manier is om hen te beschermen tegen minder milieuvriendelijke maar goedkopere import uit het buitenland.

Als u onze grensbelasting niet wilt betalen, zeggen ze, reken dan gewoon emissiebelastingen aan uw vervuilende industrieën en verzamel het geld zelf.

Economen zijn voorstander van dit idee, omdat hoe duurder het is om te vervuilen, hoe groter de kans is dat we allemaal overstappen op schone energiealternatieven. Al betekent dit natuurlijk ook dat we meer gaan betalen voor goederen die we kopen en die vervuilende materialen bevatten.

De kwestie werd hier in Brazilië opgelost met een klassiek COP-compromis, waardoor de discussies naar toekomstige gesprekken werden verplaatst. De uiteindelijke overeenkomst lanceerde een voortdurende dialoog over handel voor toekomstige VN-klimaatbesprekingen, waarbij regeringen en andere actoren zoals de Wereldhandelsorganisatie betrokken waren.

Trump profiteert door weg te blijven, China profiteert door te zwijgen

De twee grootste CO2-uitstoters ter wereld, China en de Verenigde Staten, hadden een vergelijkbare impact op deze COP, maar bereikten deze op verschillende manieren.

De Amerikaanse president Donald Trump is weggebleven, maar zijn standpunt heeft zijn bondgenoten hier aangemoedigd.

Rusland, normaal gesproken een relatief stille deelnemer, heeft een voortrekkersrol gespeeld bij het blokkeren van de inspanningen voor de routekaart. En terwijl Saoedi-Arabië en andere grote olieproducenten voorspelbaar vijandig stonden tegenover het terugdringen van fossiele brandstoffen, bleef China stil en concentreerde zich op het sluiten van deals.

En uiteindelijk, zeggen experts, zullen de deals die China sluit de Verenigde Staten en hun inspanningen om fossiele brandstoffen te verkopen overtreffen.

“China heeft een laag politiek profiel behouden”, zegt Li Shuo van de Asia Society.

“En ze concentreerden zich op het verdienen van geld in de echte wereld.”

“Zonne-energie is de goedkoopste energiebron en de richting op de lange termijn is heel duidelijk. China domineert in deze sector en dit plaatst de Verenigde Staten in een zeer moeilijke positie.”