WELLINGTON, Nieuw-Zeeland — In het tijdperk van de dinosaurussen – vóór walvissen, witte haaien of de grootte van een bus megalodon – een wangedrocht haai ze zwierven door de wateren van wat nu Noord-Australië is, tussen de zeemonsters uit het Krijt.
Onderzoekers die enorme wervels bestuderen die op een strand in de buurt van de stad Darwin zijn ontdekt, zeggen dat het wezen nu het eerste bekende megaroofdier van de moderne haaienlijn is, en 15 miljoen jaar vóór de enorme haaien leefde die eerder werden gevonden.
En het was enorm. Men dacht dat de voorouder van de huidige 6 meter lange witte haai ongeveer 8 meter lang was, aldus de auteurs van een artikel gepubliceerd in het tijdschrift Communications Biology.
“Cardabiodontiden waren oude mega-roofzuchtige haaien die heel, heel gebruikelijk waren in het latere deel van het Krijt, na 100 miljoen jaar geleden”, zegt Benjamin Kear, senior curator paleobiologie bij het Zweedse Natuurhistorisch Museum en een van de auteurs van het onderzoek. “Maar dit heeft de tijd teruggedrongen waarin we absoluut enorme cardabiodontiden zullen vinden.”
Haaien ze hebben een geschiedenis van 400 miljoen jaar, maar lamniforms, de voorouders van de huidige grote witte haaien, verschijnen in het fossielenbestand van 135 miljoen jaar geleden. Ze waren destijds klein – waarschijnlijk slechts een meter lang – waardoor de ontdekking dat lamniformen 115 miljoen jaar geleden al gigantisch waren geworden onverwacht was voor onderzoekers.
De wervels werden gevonden aan de kust bij Darwin in het uiterste noorden van Australië, ooit modder van de bodem van een oude oceaan die zich uitstrekte van Gondwana – nu Australië – tot Laurasia, wat nu Europa is. Het is een regio die rijk is aan fossiel bewijsmateriaal van het prehistorische zeeleven, met onder de tot nu toe ontdekte plesiosaurussen en ichthyosauriërs met lange nek.
De vijf wervels die de zoektocht lanceerden om de omvang van hun eigenaren van megahaaien te schatten, waren geen recente ontdekking, maar een oudere ontdekking die enigszins over het hoofd was gezien, zei Kear. De fossielen, gevonden eind jaren tachtig en negentig, hadden een diameter van 12 centimeter en stonden jarenlang in een museum opgeslagen.
Bij het bestuderen van oude haaien zijn wervels van groot belang voor paleontologen. Haaienskeletten zijn gemaakt van kraakbeen, niet van bot, en hun fossielenbestand bestaat voornamelijk uit tanden, die haaien in de loop van hun leven afwerpen.
“Het belang van de wervels is dat ze ons aanwijzingen geven over de grootte”, zegt Kear. “Als je het bij de tanden probeert te schalen, is dat moeilijk. Zijn de tanden groot en de lichamen klein? Zijn het grote tanden met grote lichamen?”
Wetenschappers hebben wiskundige formules gebruikt om de grootte van uitgestorven haaien zoals de megalodon te schatten, een enorm roofdier dat later arriveerde en mogelijk een lengte van 17 meter (56 voet) had bereikt, zei Kear. Maar de zeldzaamheid van de wervels betekent dat vragen over de grootte van oude haaien moeilijk te beantwoorden zijn, voegde hij eraan toe.
Het internationale onderzoeksteam heeft jarenlang verschillende manieren getest om de grootte van Darwins cardabiodontiden te schatten, met behulp van visgegevens, CT-scans en wiskundige modellen, zei Kear. Uiteindelijk kwamen ze tot een waarschijnlijk portret van de grootte en vorm van het roofdier.
“Het zou voor iedereen een gigantische, moderne haai hebben geleken, want dat is het mooie ervan,” zei Kear. “Dit is een lichaamsmodel dat al 115 miljoen jaar werkt, als een evolutionair succesverhaal.”
Darwins onderzoek naar haaien suggereerde dat moderne haaien al vroeg in hun adaptieve evolutie naar de top van de prehistorische voedselketens zijn gestegen, aldus de onderzoekers. Nu kunnen wetenschappers vergelijkbare omgevingen over de hele wereld verkennen om meer te vinden, zei Kear.
‘Ze moeten er al eerder zijn geweest,’ zei hij. ‘Dit ding had voorouders.’
Het bestuderen van dergelijke oude ecosystemen zou onderzoekers kunnen helpen begrijpen hoe de huidige soort zou kunnen reageren op veranderingen in het milieu, voegde Kear eraan toe.
“Dit is waar onze moderne wereld begint”, zei hij. “Door te kijken naar wat er is gebeurd tijdens eerdere veranderingen in het klimaat en de biodiversiteit, kunnen we een beter idee krijgen van wat er daarna zou kunnen gebeuren.”
