‘Vrouwen zijn bang om zwanger te worden’: Bestrijding van kwikvergiftiging door illegale goudwinning in Brazilië | Nieuws over wetenschap, klimaat en technologie

“Veel vrouwen verliezen uiteindelijk hun kinderen”, zegt Alessandra Korap, leider van de Munduruku-gemeenschap in het Braziliaanse Amazonegebied.

“Ofwel kunnen ze niet zwanger worden, ofwel verliezen ze na verloop van tijd hun (foetus).

“Vrouwen zijn dus bang om zwanger te worden.”

Eeuwenlang hebben de inheemse Munduruku-mensen in een gebied gewoond tussen wat nu de staten Amazonas en Para in het noorden van Brazilië zijn, vooral rond de rivier de Tapajos.

Maar de afgelopen decennia werden dorpelingen geplaagd door merkwaardige symptomen waarvan ze niet wisten dat ze met elkaar in verband konden worden gebracht: kinderen die hun hoofd niet konden optillen, volwassenen die niet konden lopen, spiertrillingen, geheugenverlies, verzwakking van gehoor en gezichtsvermogen, miskramen.

Nu pakken ze eindelijk de zaak aan.

De Tapajos-rivier, hun levensader, zit vol met zeer giftig kwik.

Kwikvergiftiging is moeilijk te diagnosticeren omdat de symptomen lijken op andere degeneratieve ziekten zoals de ziekte van Parkinson of Alzheimer, zegt Gabriela Arrifano, hoogleraar kwiktoxicologie aan de Federale Universiteit van Pará.

“Maar er is nu voldoende bewijs om de tekenen en symptomen te relateren die worden waargenomen bij mensen die worden blootgesteld aan kwik.”

En ze twijfelen niet aan de herkomst ervan.

“We hebben concreet bewijs dat de kwikuitstoot in het milieu afkomstig is van illegale goudwinningsactiviteiten”, zegt professor Arrifano in haar universitair laboratorium, waar ze haar- en bloedmonsters analyseert.

Toen onderzoekers de symptomen begonnen te bestuderen, “wist Alessandra niet wat kwik was”, zegt ze.

Hand in hand met medicijnen

In Brazilië is goudwinning verboden in inheemse gebieden.

Toch zijn sommige gebieden bezaaid met rode en oranje kraters van illegale goudprojecten, een trend die wordt aangewakkerd door recordprijzen over de hele wereld.

De clandestiene handel werkt nauw samen met georganiseerde misdaadgroepen, deelt dezelfde sporen en geïmproviseerde wegen door het Amazone-regenwoud en gebruikt goud om drugsgeld wit te wassen.

Goud, ooit opgesloten op de hellingen van de Andes, werd geleidelijk weggespoeld door eeuwenoude regens in het Amazonebekken.

Om het te winnen, karnen illegale mijnwerkers de rivierbedding en combineren het met kwik omdat het zich aan goud bindt.

Bij dit proces komt kwik vrij in de lucht, het water en de bodem.

Na verloop van tijd hoopt het kwik dat in de waterwegen stroomt zich op in riviervissen, die inheemse gemeenschappen eten voor ontbijt, lunch en diner.

Uit één onderzoek bleek dat één op de vijf vissen op markten in Noord-Brazilië een gevaarlijk kwikgehalte had (0,5 microgram per gram).

Eenmaal in de darm komt het in de bloedbaan terecht en reist het naar de hersenen, waar het letsel kan veroorzaken.

Zelfs lage blootstellingsniveaus kunnen de meeste systemen van het lichaam verstoren, zowel reproductief, huid- als zenuwachtig.

Professor Arrifano zegt dat het gezichtsveld van mensen smaller wordt en dat ze het perifere zicht verliezen. “En dan kun je je voorstellen dat het heel lastig is voor mensen die in het bos wonen en al hun zintuigen nodig hebben.”

De Munduruku vechten al sinds de jaren zestig tegen de mijnbouw op hun land, vertelt Alessandra aan Sky News in de hoofdstad van de staat Para, Belem, terwijl de stad internationale klimaatbesprekingen organiseerde.

Zijn symptomen zijn niet zo ernstig. “Ik heb tintelingen in mijn handen, mentale verwarring, vergeetachtigheid, allemaal vanwege het kwik.”

Maar haar kleindochter kan niet lopen of praten.

Alessandra vermoedt dat het iets te maken heeft met de grootvader van het meisje, die visser is.

“Dus misschien heeft de moeder daardoor veel kwik in haar lichaam gekregen dat naar de baby ging.”

Het giftige metaal hoopt zich ook op in de placenta, de moedermelk en baby’s, vaak twee of drie keer de veilige drempel voor zwangere vrouwen.

Een onderzoek dat in heel Brazilië werd uitgevoerd, identificeerde 668 gevallen van kwikvergiftiging, maar er wordt aangenomen dat dit een enorm onderschatte schatting is vanwege de slechte gegevensverzameling en het gebrek aan toegang tot gezondheidszorg.

Hoe de mondiale goudprijzen het probleem voeden

De huidige regering van president Luiz Inacio Lula da Silva heeft geprobeerd de illegale mijnbouw op brede schaal aan te pakken.

Het milieubeschermingsagentschap, IBAMA, arriveert per helikopter, blaast apparatuur op, steekt geïmproviseerde gebouwen in brand en vliegt weer weg.

Het bevroor ook activa en maakte een einde aan het vermoeden van “goede trouw” dat goud dat te koop was, afkomstig was van legale sites.

In het inheemse gebied van de Yanomami in het uiterste noorden blijkt uit gegevens van de federale overheid dat het aantal actieve illegale mijnbouwgebieden tussen 2023 en 2025 met 94% is afgenomen.

Maar sommige van deze mijnwerkers hebben elders hun kamp opgezet, en de steeds stijgende goudprijs maakt het ‘moeilijker’ om daartegen te vechten, geeft een van de topfunctionarissen van Brazilië toe.

“We dachten dat het bedrag zou worden verlaagd, en aanvankelijk was dat ook zo”, vertelde Adalberto Maluf, nationaal secretaris voor watervoorraden bij het Ministerie van Milieu, dat toezicht houdt op het harde optreden, aan Sky News.

“Maar ik denk dat de zaken niet zo snel gaan als we hadden gewild, of zoals we dachten, vooral nu de prijs van goud blijft stijgen.”

Lees meer van Sky News:
Een softwareprobleem treft duizenden Airbus-vliegtuigen
Inwoners van Hongkong geschokt door torentragedie
Groter dan COVID? Omdat AI zo groot gaat worden

Het probleem is niet uniek voor Brazilië, maar komt veel voor in Zuid-Amerika en delen van Afrika.

De prijzen stijgen omdat beleggers bescherming zoeken tegen onrust op de markt en geopolitieke spanningen, waardoor de prikkels voor mijnwerkers ondanks de risico’s toenemen, zegt Julia Yansara van de Financial Accountability and Corporate Transparency Coalition.

“Het drijft illegale goudzoekers naar nieuwe gebieden. En het moedigt nieuwe criminele groepen aan om hier voor het eerst bij betrokken te raken.”

‘Als we niet vechten, worden we verpletterd’

De Munduruku stonden voorheen bekend als een agressieve groep, gevreesd door naburige volkeren, voordat ze werden bestreden door kolonisten die hun grondgebied annexeerden.

Dit jaar gebruikten ze de mondiale aandacht voor Brazilië, waar de klimaatbesprekingen van de Verenigde Naties (COP30) plaatsvonden, om opnieuw voor hun land te vechten.

Halverwege de conferentie blokkeerden ze op vreedzame wijze de ingang, waardoor een ontmoeting met functionarissen werd afgedwongen, die hen vervolgens de wettelijke rechten op nog twee stukken grondgebied bezorgden.

Wanneer land wordt afgebakend, is het gemakkelijker om druk uit te oefenen op de overheid om het land te beschermen, zegt Alessandra.

“Als we niet vechten, worden we verpletterd en overweldigd.”

Maar zelfs zij weet dat ze vechten tegen het opkomend tij.

“Als de prijs stijgt, wil iedereen ons land binnenvallen, het water vervuilen, het bos vernietigen, omdat ze het goud moeten meenemen om het aan andere landen te verkopen.”

Maar deze shoppers weten niet “wat er met ons lichaam en met ons leven gebeurt”, voegt ze eraan toe.